Rút khỏi hiệp ước nguyên tử với Nga : Mỹ nhắm cả Trung Quốc

Ngoại trưởng Nga Sergueil Lavrov (P) tiếp cố vấn an ninh quốc gia Mỹ John Bolton, tại Matxcơva, ngày 22/10/2018.

(AFP 22/10/2018) Khi loan báo rút khỏi hiệp ước giải trừ vũ khí nguyên tử, Hoa Kỳ nhắm vào cả Trung Quốc - quốc gia trong những năm gần đây đã phát triển các loại vũ khí bị hiệp ước trên cấm đoán nhưng Bắc Kinh không ký kết.

Về mặt chính thức, Nga bị nêu tên đã vi phạm hiệp ước về vũ khí nguyên tử tầm trung (INF). Với hệ thống mới là 9M729, các hỏa tiễn được bắn đi từ các thiết bị trên mặt đất và tầm bắn, theo Washington, đã vượt quá 500 km, điều mà Matxcơva cải chính.

« Nga đã không tôn trọng hiệp ước. Thế nên chúng tôi sẽ kết thúc thỏa thuận và triển khai các vũ khí này ». Tổng thống Donald Trump tuyên bố như trên, khi loan báo việc Mỹ rút khỏi hiệp ước INF (Intermediate Nuclear Forces) được tổng thống Mỹ vào thời đó là Ronald Reagan và tổng bí thư Liên Xô Mikhail Gorbatchev ký kết.

Ông Trump không nói rõ là hiệp ước mới có thể thương lượng được hay không, nhưng hôm thứ Hai 22/10/2018 ông cho biết Hoa Kỳ sẽ phát triển loại vũ khí này, trừ phi Nga và Trung Quốc tự chấp nhận ngưng triển khai. Tổng thống Mỹ nói với các nhà báo tại Nhà Trắng : « Đó là một mối đe dọa, trong đó gồm cả Trung Quốc, Nga, và tất cả những nước muốn chơi trò này ».

Từ nhiều năm qua, Washington vẫn tố cáo Matxcơva không tôn trọng hiệp ước cấm sử dụng một loạt hỏa tiễn có tầm bắn từ 500 đến 5.500 km. INF đã chấm dứt cuộc khủng hoảng diễn ra trong thập niên 80 qua việc triển khai các hỏa tiễn SS-20 của Liên Xô mang đầu đạn nguyên tử, nhắm vào thủ đô các nước phương Tây.

Cố vấn an ninh quốc gia của Nhà Trắng, ông John Bolton, đã đến Nga ngay sau khi quyết định trên được loan báo, nhưng cho biết là còn có « những thành viên khác » tham dự tiến trình thương lượng. Ông nói rõ với đài phát thanh Tiếng vọng Matxcơva là các cuộc tham vấn sau đó sẽ được tiến hành « với các bạn bè của chúng tôi ở châu Âu và châu Á ». 

Đối với John Lee, một chuyên gia thuộc trung tâm tư vấn có khuynh hướng bảo thủ Hudson Institute, « vấn đề của Trung Quốc, vốn không bị hạn chế bởi hiệp ước nào, rất khác biệt và cấp bách » so với Nga.

Mattis « hoàn toàn đồng ý »

Trong những năm gần đây, Bắc Kinh đã « triển khai các loại hỏa tiễn mặt đất tầm trung có thể mang theo đầu đạn quy ước và đầu đạn nguyên tử ». Chuyên gia Lee trong một bài viết trên CNN hôm 22/10 cho biết thêm. Khoảng 95% hỏa tiễn của quân đội Trung Quốc đã vi phạm hiệp ước INF, nếu Trung Quốc là nước ký kết. 

Trong hồ sơ này, cả Lầu Năm Góc và Nhà Trắng đều tỏ ra đồng thuận. Bộ trưởng Quốc phòng James Mattis « hoàn toàn đồng ý với tổng thống và giữ liên hệ chặt chẽ về vấn đề này ». Hôm 22/10 đại tá Rob Manning, phát ngôn viên Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ cho biết như trên.

Trong « quan điểm về vũ khí nguyên tử » được công bố vào đầu năm, Lầu Năm Góc khẳng định « Nga vi phạm trầm trọng về một hệ thống hỏa tiễn bị cấm theo hiệp ước nguyên tử tầm trung ». Nhưng văn bản cũng nếu ra các hỏa tiễn do Trung Quốc sản xuất – Bắc Kinh tìm cách chiếm vị trí hàng đầu về quân sự ở châu Á.

Hồi đầu tháng này, tướng Mattis đã dự kiến Nga sẽ phải « thuận theo hiệp ước INGF, nếu không Hoa Kỳ buộc lòng phải phản ứng ». Tình hình hiện nay là « không thể chấp nhận được » - ông nói rõ sau hội nghị các bộ trưởng Quốc phòng NATO tại Bruxelles.

Dấu hiệu cho thấy Lầu Năm Góc muốn rút khỏi hiệp ước INF từ nhiều tháng qua : chính sách mới của Mỹ về hỏa tiễn đạn đạo được loan báo từ đầu năm 2018 vẫn chưa được công bố, và việc rút lui từ nhiều tháng qua được cho là « trong vài tuần tới ».

Được chất vấn về chủ đề này, đại tá Manning cho biết chưa có thời điểm cụ thể nào để thông báo, nhưng ông nhấn mạnh « tất cả các nhân tố đều sẽ được tính đến trước khi công bố ».