Thái Vũ - Hấp hối tình người

 

Tháng trước, ở Việt Nam có vụ hai thanh niên giúp một nạn nhân tai nạn giao thông và bị người nhà nạn nhân đánh.

Hôm nay thấy clip cô gái đuối nước chết ở hồ Gươm trước sự hiếu kỳ, bàn tán, quay phim, mackeno và dửng dưng đến lạnh lùng của hàng trăm người Hà Nội.

Luật pháp sẽ luôn trừng trị những điều đã cấm mà vẫn cứ làm.

Thế luật pháp có trừng trị việc không làm những việc phải làm không?

Câu trả lời là Có.

Tôi không biết luật gì ở Vietnam sẽ kết tội người nào đó không làm những việc lẽ ra phải làm, nhưng ở Mỹ, tôi biết có hai đạo luật. Đó là luật "Good Samaritan" và luật "Tort".

"Samaritan" là lấy từ dụ ngôn nổi tiếng của Chúa Giê Su trong Kinh thánh Luca (Lc10, 25-37), gọi là dụ ngôn "người Samaritano nhân hậu". Dụ ngôn kể chuyện một người bị cướp đánh tàn nhẫn, đồng hương của nạn nhân, hết người này đến người kia đi qua, thấy và bỏ đi, nhưng người Samaritan xa lạ thì ra tay cứu giúp hết lòng.

Luật Good Samaritan (Luật Người Samaritan nhân lành) nhằm hai mục đích. Thứ nhất, bảo vệ những người ra tay, tình nguyện cứu giúp mà vô tình gây tổn thất nào đó. Thứ hai là quy tội người có thể nhưng lại không giúp đỡ một hoàn cảnh khẩn cấp. v.v...

Luật Tort thì lại khác, Tort Law là phần chính yếu của hệ thống luật dân sự Mỹ (a body of civil law), chỉ ra những điều, có thể là hợp lý về khía cạnh nào đó nhưng về mặt pháp lý là sai (legal wrongs). Qua đó Tort Law cung cấp các cách thức đền bù thiệt hại, tổn hại.

Một trong ba kiểu vi phạm Tort là "Negligent torts" - để xảy ra các tổn hại do không thực hiện hành động gì cần phải làm với sự quan tâm hợp lý. Nói cho gọn là vô cảm, không can thiệp hay cố tránh né giúp đỡ mà dẫn đến tổn hại nào đó.

Tôi từng phiên dịch các buổi lấy lời khai (discovery) các nhân chứng, cá nhân có trách nhiệm liên quan một vụ đánh nhau gây chết người.

Phía luật sư nguyên đơn (Petition lawyer) cố gắng hướng tới việc áp dụng luật Tort. Tôi cảm nhận rất rõ chiến lược này qua các câu hỏi mà thoạt nghe qua thấy nhảm nhí, không liên quan, cứ lặp đi lặp lại một cách nhàm chán. Tất cả là để chứng minh ai đó đã biết việc có thể xảy ra nhưng đã không làm gì để hạn chế, can thiệp, hay làm các cách thức để giúp tránh sự việc đó xảy ra.

Công Giáo chúng tôi có kinh "Thú Nhận Tội", sám hối (Confiteor). Có đoạn "tôi thú nhận ...đã phạm tội nhiều trong tư tưởng, lời nói việc làm và những điều thiếu sót.

Tiếng Anh là : "I have greatly sinned, in my thoughts and in my words, in what I have done and in what I have failed to do". (Tôi đã phạm tội vì những điều đã làm và vì những điều đã không làm).

Cách đây khá lâu, chắc cả vài năm, tôi có xem một cái clip bên Trung Quốc. Một em bé bị xe cán trên phố (nhìn giống như một con phố nhộn nhịp đi qua một cái chợ buôn bán). Người qua lại đông đúc nhưng không một người nào dừng chân hay cúi xuống xem em bé đã chết hay còn sống, cứ như không có chuyện gì xảy ra cả.

Chúng ta sẽ tiến lên mục tiêu này chăng? Hay chúng ta thấy nắng ấm tươi trải dài trên đường, dù đường toàn những vũng lầy hấp hối tình người?

THÁI VŨ 28.10.2025 (Tựa bài do Thụy My đặt)