Phúc Lai - Về cuộc chiến tranh xâm lược Ukraina của Putler ngày 10/11/2025

1. Cần hiểu như thế nào về hệ thống năng lượng điện thời chiến ?

Ngày 26/08/2024, bọn Nga phản động đã phóng hơn 200 tên lửa và máy bay không người lái nhắm vào cơ sở hạ tầng năng lượng Ukraine, gây mất điện cho khoảng 8 triệu hộ gia đình. Đây được cho là trận tấn công gây hậu quả nặng nề nhất của Nga vào hệ thống năng lượng của Ukraine.

Tất cả thông tin cần thiết có trong bài báo cáo của IEA (International Energy Agency, tức là Cơ quan Năng lượng Quốc tế) ở đây (xin cảm ơn dịch giả đã xử lý bài báo cáo này).

Nhìn lại cuộc chiến tranh xâm lược của Putler vào Ukraine, không phải bây giờ Ukraine mới phải hứng chịu các đợt tấn công của bọn Nga phản động vào hệ thống năng lượng nói chung, và cả hệ thống điện nói riêng. Trong giai đoạn 2022 – 2023, khoảng một nửa năng lực sản xuất điện của Ukraine đã bị chiếm mất, phá hủy hoặc hư hại.

Việc Nga chiếm giữ Nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia đã làm giảm 6 GW. Riêng chiến dịch tấn công từ tháng 3 đến tháng 5 năm 2024, Ukraine mất thêm 9 GW năng lực sản xuất (chủ yếu là nhiệt điện và thủy điện). Như vậy tính tổng cộng, Ukraine chỉ còn lại khoảng một phần ba công suất điện trước chiến tranh.

Đó mới là tính nguồn cấp (khâu sản xuất), còn về mạng lưới thì khoảng một nửa trạm biến áp mạng lưới lớn và nhiều trạm phân phối điện đã bị hư hại. Thiệt hại ước tính cho ngành điện lực Ukraine là hơn 11,4 tỷ USD, và người ta cũng ước tính luôn riêng hệ thống năng lượng điện Ukraine sẽ cần 30 tỉ đô-la Mỹ để phục hồi sau chiến tranh.

Để khắc phục hậu quả, ngay từ khi chiến tranh bùng nổ, lãnh đạo Ukraine đã đề ra những biện pháp chiến lược. Việc đồng bộ hóa khẩn cấp với hệ thống điện châu Âu (ENTSO-E) ngay sau cuộc xâm lược năm 2022  bùng nổ đã cho phép Ukraine tăng giới hạn giao thương điện xuyên biên giới lên 1,7 GW và được cho là ngày càng tăng sản lượng giao dịch.

Nhưng có một kế hoạch còn chiến lược hơn được thi hành rất sớm: Hệ thống phi tập trung hóa (Decentralisation), với mục đích tăng khả năng chống chịu trước các cuộc tấn công nhắm vào các nhà máy lớn (vốn là điều khá dễ dàng để lựa chọn) Ukraine đã bắt đầu triển khai các nguồn phát điện phi tập trung (tuabin khí cỡ nhỏ và vừa được ngầm hóa, điện mặt trời mái nhà có lưu trữ).

Cần lưu ý rằng kế hoạch này để đạt được kết quả nhất định phải có quỹ thời gian, vì vậy ngay trong quá trình thực hiện người ta đã dự báo vào mùa hè năm 2024, Ukraine phải đối mặt với mức thâm hụt công suất lên tới 2,3 GW (so với nhu cầu cao điểm 12 GW), dù đã có nguồn nhập khẩu từ châu Âu. Dự báo này đã tỏ ra là đúng vì vào mùa cao điểm năm 2024, công ty truyền tải điện quốc gia Ukrenergo phải áp dụng các biện pháp cắt điện luân phiên để quản lý sự thiếu hụt.

Từ thời điểm đó đến nay đã gần một năm rưỡi và chúng ta có căn cứ để tin rằng người Ukraine đã có thêm rất nhiều thời gian để hoàn thiện kế hoạch nói trên. Điều quan trọng nhất là không chỉ chúng ta là những người ngoài cuộc, mà đương nhiên là cả hai bên tham chiến đều rất rõ: nhà máy điện dễ bị tấn công thứ nhì, sau hệ thống truyền tải – đây là từ ý kiến của các kỹ sư hệ thống điện.

Như trong một bài nào đó tôi đã báo cáo quý bạn đọc về năng lượng điện Nga: vùng phía tây nước Nga (tây dãy Ural) 80% sản lượng điện là từ nhiệt điện phát bằng khí đốt – điều trái ngược với hiểu biết của chúng ta lâu nay rằng “Nga chủ yếu dùng điện hạt nhân”. Ngay kỹ sư điện người Nga cũng nói: mấy chục năm qua công nghệ hạt nhân của Nga đã lạc hậu rất nhiều, nên nếu có phát triển hạt nhân hiện tại, rất nhiều khía cạnh của công nghệ sẽ phụ thuộc phương Tây (điều khiển học là một ví dụ)… trong khi khí đốt của Nga quá rẻ.

Bản thân nếu phát triển nhiệt điện khí đốt, các tua-bin Nga cũng không sản xuất được mà phải nhập khẩu, chủ yếu từ General Electric (Mỹ). Khi Ukraine chưa đụng chạm gì đến hệ thống điện của Nga, đã có những ý kiến mong muốn rằng họ nên tấn công các nhà máy điện của Nga. Điều này là không khả thi.

Có thể hình dung như thế này: trái tim của nhà máy nhiệt điện là tua-bin, nếu chạy than thì có nồi hơi đun nước, còn nếu chạy khí đốt thì khí được dẫn vào nhà máy bằng đường ống, nó được đốt trong tua-bin và nguyên tắc tương tự động cơ phản lực turbofan của máy bay. Đây là bộ phận quan trọng nhất nhưng nó không quá to.

Nếu đối phương muốn “xử lý” nhà máy nhiệt điện còn ta thì muốn vô hiệu hóa ước mong đó, chỉ cần làm một cái mái bê-tông mà trong cuộc chiến UAV cùng tên lửa như Nga – Ukraine hiện tại, không cần mái chống được bom tấn và bom nguyên tử lại càng không. Khi đó nhà máy chỉ còn bộ phận lộ thiên dễ bị tấn công nhất là tháp làm mát và một số dây dợ đường ống, là các bộ phận khá dễ sửa chữa. Nếu người Nga làm như vậy, kế hoạch phá nhà máy nhiệt điện Nga của người Ukraine sẽ không khả thi.

Và nếu người Nga biết bảo vệ nhà máy của mình như vậy thì người Ukraine cũng sẽ biết. Do vậy tôi đã từng nói hú họa là bí quá, người ta tháo nhà máy cất đi (đi sơ tán như thời 1941 Liên Xô đã làm) nhưng thực tế là không cần thiết và chẳng ai làm như vậy cả. Nhà máy có bị tấn công thì chỉ có thể bị gián đoạn sản xuất vài ngày, một tuần là lại quay lại chạy bình thường.

Nhà máy thủy điện phá còn khó hơn, vì các tổ máy của chúng đều nằm sâu dưới lòng đất. Phá vỡ đập thủy điện bằng tên lửa cũng không khả thi vì đầu đạn của tên lửa hầu hết rất nhỏ so với đập thủy điện cỡ lớn.

Do vậy người ta sẽ tập trung vào các mục tiêu khác: hệ thống truyền tải (ở đây là trạm biến áp) và với nhà máy nhiệt điện khí đốt, nguồn cấp khí là một điểm yếu, khó có thể nói là tử huyệt. Nếu đánh hỏng nặng, nhà máy có thể bị gián đoạn sản xuất trong thời gian khá dài, đến vài tuần, nhưng với trình độ công nghệ của Nga, chuyện đó là dễ sửa.

Nhân tiện nói đến nhiệt điện, sự suy giảm năng lực sản xuất điện của Ukraine đã diễn ra từ trước khi cuộc chiến tranh xâm lược nổ ra vào tháng Hai năm 2022. Cũng trong bài báo cáo trên đây, nhóm tác giả đề cập đến vấn đề này rất rõ, nhưng chưa có một thông tin quan trọng. Do nguồn cung cấp than từ Donbas bị ảnh hưởng, nên nhiệt điện than của Ukraine cũng bị ảnh hưởng theo. Chưa hết, còn lĩnh vực nhiệt điện khí đốt.

Thực tế thì, nhu cầu khí đốt của Ukraine đã giảm mạnh (khoảng một phần ba) từ năm 2022, đưa nước này gần đạt mức tự cung tự cấp. Thời điểm đó, Naftogaz đã dự kiến không cần nhập khẩu khí đốt trong mùa đông 2024 – 2025 và điều này đã diễn ra thật. Việc Ukraine tuyên bố sẽ không gia hạn các thỏa thuận vận chuyển khí đốt của Nga qua Ukraine (sẽ hết hạn vào cuối năm 2024) cũng nằm trong bối cảnh này – như vậy dự báo của Naftogaz đã thành sự thật. Hiện tại Ukraine không cần khí đốt của Nga.

Về lĩnh vực khí đốt – phải nói rằng đây là vấn đề nghiêm trọng, vì mạng lưới sưởi ấm đô thị Ukraine chủ yếu dùng khí đốt, cũng bị Nga tấn công ngay từ mùa đông 2022 – 2023. 18 nhà máy nhiệt điện kết hợp (CHP) lớn và hơn 800 nhà nồi hơi đã bị hư hại hoặc phá hủy. Nguy cơ nhân đạo lớn có thể xảy ra trong mùa đông đầu tiên của cuộc chiến tranh – vì vậy nó được đánh giá là mùa đông thử thách nhất của hệ thống năng lượng Ukraine.

Rất may rằng, những phần dễ bị phá hoại bằng không kích nhất là những phần lộ thiên, thì không quá khó sửa chữa khắc phục. Phần dễ bị tác động nghiêm trọng nhất, là kho chứa khí đốt của Ukraine ở khu vực miền đông bị ảnh hưởng nặng nề không chỉ trong cuộc chiến này, mà từ năm 2014 là thời gian của cuộc nội chiến.

Theo báo cáo được dịch trên đây, hai địa điểm lưu trữ ngầm ở vùng Donbas là Krasnopopivske (0,42 bcm) và Verhunske (0,4 bcm) đã bị Nga chiếm đóng từ khá sớm. Các cơ sở trên mặt đất tại các địa điểm khác của Donbas bị hư hại rất nhiều trong suốt thời gian giao tranh, và hậu quả của nó đến cuối năm 2025 đã được thể hiện nhiều trên các báo cáo về hai tỉnh Donetsk và Luhansk: thiếu điện, thiếu nước, và đương nhiên khí đốt thì hầu như không có. Người dân hai tỉnh này đã rõ bộ mặt thật của bọn xâm lược.

Lại còn may mắn nữa, các kho chứa ngầm ở miền Tây Ukraine vẫn an toàn. Thậm chí Ukraine được đánh giá vẫn có thể cung cấp phần lớn công suất kho dự trữ của mình (30 bcm) cho các khách hàng châu Âu, nhưng mức sử dụng hiện tại còn hạn chế do rủi ro an ninh năng lượng vì vậy ít nhất cho đến khi chiến tranh kết thúc, Ukraine vẫn còn phải thắt lưng buộc bụng về khí đốt.

2. Cuộc sống dưới áp lực mất điện : Kinh nghiệm và sự chịu đựng

Sau đây là những gì tôi nghe được từ các anh chị đang ở Kyiv sau cuộc không kích của Nga đêm hôm kia vào hệ thống điện của Ukraine, nhất là các nhà máy điện bị tấn công.

Trích : Tình trạng mất điện đã trở thành một phần của cuộc sống, đặc biệt là tại Kyiv, nhưng người dân đã học được cách ứng phó với sự kiên cường và những giải pháp sáng tạo. Ngày hôm qua chứng kiến một sự gián đoạn điện năng đáng kể, với ba lần mất điện liên tiếp. Lần đầu tiên xảy ra đột xuất vào khoảng 1h30 sáng, ngay sau các cuộc tấn công bằng tên lửa đạn đạo và Shahed. Cấp điện được phục hồi lúc 7 giờ sáng, nhưng lại bị cắt khẩn cấp chừng một giờ vào lúc 11h30. Cuối cùng, đến 14h30, điện bị cắt theo lịch trình luân phiên. Mặc dù lịch của DTEK (công ty điện lực) quy định có điện trở lại lúc 18h30, thực tế phải đến 23h đêm điện mới được cấp lại. Tổng cộng, người dân đã phải chịu cảnh mất điện hơn chục tiếng đồng hồ trong ngày hôm đó (8/11).

Việc mất điện luân phiên và đột xuất này do đợt tấn công lớn của Nga vào hệ thống điện Kyiv đêm hôm kia, khiến tình trạng cắt điện đột xuất xuất hiện đột ngột chỉ trong 1 – 2 ngày sau một thời gian tạm ổn. Thực ra ở Kyiv vẫn có lịch cắt điện thường xuyên (luân phiên) vì tổng thể vẫn thiếu điện, do vậy lâu nay cuộc sống và sinh hoạt của người dân đều phải lựa theo lịch cắt điện. Hầu như mọi gia đình đều sở hữu các thiết bị hỗ trợ điện dự phòng (mà người dân thường gọi là подстанция – nguồn dự phòng nhỏ), pin hoặc ắc-quy.

Để đảm bảo các dịch vụ thiết yếu không bị gián đoạn, đặc biệt là tại các nhà cao tầng, chính quyền đã có sự hỗ trợ đáng kể về các dịch vụ sưởi ấm và cấp nước nóng. Việc đảm bảo cung cấp nước (phải dùng máy bơm) và hệ thống sưởi ấm là ưu tiên hàng đầu. Nhà nước đã hỗ trợ 80 đến 90% kinh phí để mua máy phát điện, phần còn lại do cư dân chung cư đóng góp. Việc vận hành thang máy cũng được lo liệu: nhiều chung cư cũng tự đóng góp thêm để vận hành ít nhất một thang máy trong thời gian mất điện.

Chị Giang dẫn ví dụ ở khu nhà mình: Tòa B đã mua máy phát đủ công suất cho cả máy bơm nước và một thang máy. Tuy nhiên, ở các tòa nhà khác, do công suất máy bơm lớn nên máy phát không đủ cho thang máy, buộc cư dân phải tự điều chỉnh sinh hoạt. Anh Q thì còn lãng mạn hơn mô tả đầy tính văn học: “khi màn đêm buông xuống và điện bị cắt, cảnh tượng những chiếc máy phát điện chạy ầm ầm khắp các nẻo đường cùng với ánh sáng mờ hơn từ các căn hộ nhờ vào hệ thống pin và ắc quy đã trở nên quen thuộc.”

Theo các anh chị, nói chung hầu hết mọi người đều đã quen với tình trạng này. Sưởi ấm và khí đốt đun nấu vẫn được đảm bảo. Cái quan trọng nhất là hệ thống sưởi ấm và nước nóng lạnh vẫn có thể được bơm lên các tầng cao nhờ hệ thống năng lượng dự phòng. Cũng cần phải nói rằng, mặc dù tình hình hiện tại là khó khăn, nhưng vẫn chưa là gì so với những năm trước, đặc biệt là mùa đông năm 2022. Tuy nhiên, vì mùa đông mới bắt đầu, không ai dám khẳng định điều gì. Sau gần bốn năm bị ảnh hưởng bởi chiến sự, người dân đã có đủ kinh nghiệm và chuẩn bị cả về vật chất lẫn tinh thần. Tóm lại, có khó khăn nhưng vẫn chịu đựng được.

3. Điều gì cần nắm được trong cuộc chiến năng lượng ?

Mấu chốt trong câu chuyện là: bên nào là bên chuyển cuộc sống sang chế độ thời chiến, chuyển trước và chuyển tốt hơn? Đó là Ukraine. Thậm chí theo quan sát của tôi, Putler còn không dám áp dụng chế độ như vậy với người dân Mục-tư-khoa.

Vừa qua, trên Ukrinform có bài viết quan trọng của tác giả Myroslav Liskovych về khả năng người Ukraine làm mất điện thành phố Mục-tư-khoa. Trong đó tác giả nhắc lại “sự cố Chagino” năm 2005, đây là một sự kiện tôi biết khá rõ. Chỉ diễn ra trong 2 ngày, nhưng việc rã lưới điện quốc gia vùng Mục-tư-khoa đã dẫn đến tình trạng hỗn loạn của thủ đô, nhưng nó diễn ra trong thời bình. Còn bây giờ là thời chiến.

Theo ý kiến của anh bạn kỹ sư điện ở Mục-tư-khoa, nếu bộ phận chính của trạm truyền tải là máy biến thế bị đánh hỏng, trong điều kiện bình thường của Liên Xô trước đây việc thay thế có thể mất hai tuần vì khi đó Liên Xô chủ động công nghệ. Các máy biến áp được sản xuất trong nước, nên chỉ cần đưa từ nhà máy sản xuất đến, lắp đặt máy mới là xong. Nhưng từ những năm 2000 trở lại đây, quá trình thay thế các thiết bị trên hệ thống của Nga đã được tiến hành sâu rộng, vì hiệu suất của thiết bị Liên Xô và cả Nga sản xuất hiện nay đều rất thấp. Như vậy có thể hình dung, Nga đang phụ thuộc công nghệ nước ngoài trong khía cạnh này.

Khi tôi hỏi, nếu thay thiết bị của Trung Quốc thì sao? Anh này trả lời: có thể (thì có gì là không thể đâu!) nhưng khá mất thời gian và chắc chắn không thể tốt được bằng của… ABB. Máy biến thế chỉ là một phần của hệ thống, và đi kèm nó biết bao module khác. Do vậy theo đánh giá của anh ta, nếu một trạm truyền tải của Nga bị tấn công trong giai đoạn này, phải mất 6 THÁNG để phục hồi nó trở lại như cũ. 

Điều cần nắm được trong cuộc chiến năng lượng hiện tại giữa hai bên, là:

+ Thứ nhất, hai bên sẽ tập trung tấn công nhau vào mùa đông để tác động lên yếu tố nhân đạo. Nga đã cho Ukraine những cái cớ rất tốt để trả đũa và đó là điều chắc chắn sẽ diễn ra.

+ Thứ hai. Nếu như “sự cố Chagino” năm 2005 diễn ra vào tháng Năm, thời điểm đó còn hơi lạnh nhưng các hệ thống sưởi ấm đã bắt đầu tắt dần ở các khu nhà. Vì vậy yếu tố cực kỳ quan trọng của cuộc chiến năng lượng, là bên nào lo liệu được sưởi ấm cho cư dân của thành phố. Nếu như ở nông thôn bà con có thể sưởi bằng củi, ở thành phố là vô phương, đốt lửa thì có mà ch.ết cháy hết. Nhà ở Nga mà đã cháy thì chỉ có thành than cả lượt, toàn vật liệu bắt lửa tốt và không có lối thoát, nhà bí rì rì.

+ Thứ ba. Yếu tố giao thông công cộng. Quý vị có thể xem những tấm ảnh được chụp trong metro Nga trong những năm gần đây, đông nghẹt người đứng trong toa (và khi xem exif của ảnh thấy hóa ra nó được chụp vào giờ… bình thường, không cao điểm gì cho cam). Tình trạng này không đến nỗi thế ở thời điểm cách đây 10 năm, và 10 năm trước nữa lại càng không. Thế nên nếu tính cư dân nội đô Mục-tư-khoa hiện tại khoảng 11 đến 12 triệu người, cũng phải 8 đến 9 triệu người sử dụng metro và các phương tiện công cộng khác (buýt, troleibus, tramvai…) để đi lại. 

Hai mươi năm trước người ta tính 1 ngày metro Mục-tư-khoa chuyên chở 3,5 đến 4 triệu lượt hành khách, và sự cố Chagino đã gây hỗn loạn đến như thế nào, thì bây giờ nó sẽ là thảm họa. Thời điểm mùa đông cũng là thời điểm áp lực dồn lên hệ thống giao thông công cộng tăng mạnh, đặc biệt là metro vì các lý do: ấm áp, đường bộ khó di chuyển do đường đóng băng và tuyết rơi… Nếu Mục-tư-khoa mà xảy ra một sự cố như Chagino, và lần này không phải là 2 ngày mà là 20 ngày hoặc cả tháng thì vỡ mặt.

Trong hoàn cảnh hiện nay, nếu người Ukraine làm thế nào đó để cắt điện Mục-tư-khoa trên diện rộng, và bây giờ khi đã có đủ thông tin thì tôi cho rằng, một khi sự cố đã xảy ra thì sẽ mất cả thành phố chứ không chỉ riêng quận nào, và nó xảy ra trong điều kiện thời chiến, khả năng xảy ra quá trình hỗn loạn – bạo loạn – lật đổ/đảo chính là cực kỳ cao.

Kết luận :Tôi không hiểu sao mấy hôm nay có vài vị KOL mang tiếng ủng hộ Ukraine lại có thái độ trở mặt, theo tôi cảm thấy là rất… hả hê vì nhà máy nhiệt điện của Ukraine bị tấn công (trên báo Nam Quảng Tây thì theo thường lệ, một số biên tập viên vẫn mất dậy như thế (BMZ): Nhà máy điện Ukraine bị “sập nguồn”!). Chiến tranh đánh nhau thì mất mát là chắc chắn, nhưng cái cú đánh đêm hôm kia vào điện năng Ukraine, theo tôi là chỉ dấu cho một kết cục không hay ho gì cho Putler.

Đánh một cú sập cả hệ thống, là một yêu cầu phức tạp cần có nghiên cứu kỹ lưỡng, nhưng cùng lò Xô-viết với nhau cả, người Ukraine chắc chắn sẽ có giải pháp và khi nó diễn ra, tất chúng ta sẽ rất hồi hộp để chờ xem hậu quả của nó. Điều cần nói là: với người Ukraine bây giờ đã không đánh thì thôi, đã đánh thì phải có tác động, mà là tác động nghiêm trọng đến tình hình. Vì vậy xin quý vị đừng sốt ruột. Từ từ thì khoai sẽ nhừ.

4. Tình hình hệ thống đường sắt Ukraine sau những cú tấn công của Nga

Vẫn cái thằng KOL đầu đất đó, nó bảo đường sắt Ukraine bị tê liệt. Không phải là đầu đất mà có khi còn chứa cái gì tệ hơn cả đất. Thông tin thì trên mạng đầy ra, chỉ cần tìm hiểu và suy nghĩ là có câu trả lời. Một số nguyên tắc trong chiến tranh đối với hệ thống đường sắt, tôi cũng đã báo cáo quý vị đối với đường sắt Nga rồi:

+ Một. Không phá đường tàu. Phá đường tàu nó sửa nhanh không mà để phá được hỏng nghiêm trọng thì còn khướt.

+ Hai. Việc phá các cầu đường sắt cũng ít khả thi, mặc dù hiện tại du kích Atesh của Ukraine vẫn thỉnh thoảng làm. Cầu sửa có lâu hơn đường một chút, nhưng cũng không phải là quá lâu, nên người ta cũng ít thực hiện.

+ Ba. Với những hệ thống đường sắt điện khí hóa cao độ, tấn công vào hệ thống cấp điện cho nó cũng là một mục tiêu đáng giá, và Nga đã thực hiện chiến dịch này suốt từ đầu chiến tranh đến nay.

Note : Sau đây là một số các số liệu liên quan đến đường sắt Ukraine.

Cho đến trước cuộc xâm lược Ukraine của Putler, khoảng 46 – 47% mạng lưới đường sắt Ukraine đã được điện khí hóa trên tổng chiều dài (khoảng) 19.790 km không bao gồm các vùng bị chiếm đóng tạm thời. Như vậy chiều dài đường sắt được điện khí hóa của Ukraine khoảng 9.300 ki-lô-mét. Trước chiến tranh, các tuyến đường sắt điện khí hóa rất quan trọng đối với giao thông vận tải của đất nước, đặc biệt là ở miền tây. Đường sắt Ukraine đã tích cực triển khai điện khí hóa nhiều đoạn hơn, đạt kỷ lục 82 km điện khí hóa mới vào năm 2022.

Kể từ cuộc xâm lược năm 2022, chiến tranh đã gây ra thiệt hại đáng kể cho cơ sở hạ tầng đường sắt Ukraine. Tính đến tháng 11 năm 2024, ít nhất 126 nhà ga và hơn 500 km đường ray đã bị hư hại. Đúng như các nguyên tắc trên đây, quân xâm lược đã tìm cách đánh phá toàn diện hệ thống đường sắt Ukraine chứ không hẳn tuân theo đúng các nguyên tắc đó – do vậy hệ thống đường sắt và cầu đường sắt của Ukraine ở gần mặt trận bị tàn phá rất nhiều (bom, pháo kích…) với mục đích triệt phá hậu cần mặt trận. Với hệ thống điện khí hóa, bọn phản động Nga tìm cách đánh phá còn dữ hơn nữa, dẫn đến hậu quả một số đoạn bị hư hại và người Ukraine phải tạm thời chuyển một số dịch vụ sang tàu diesel.

Vậy hậu quả nghiêm trọng nhất do chúng gây ra là gì? – điều dễ thất nhất và đáng kể nhất là gián đoạn hoạt động của hệ thống. Các cuộc tấn công của Nga vào cơ sở hạ tầng đường sắt thường xuyên gây ra sự chậm trễ và gián đoạn, với những tác động tức thời kéo dài hàng giờ. Nhưng khủng khiếp hơn là điều xuất phát từ tính tàn bạo của người Nga: thường xuyên tấn công vào các ga tàu lúc hành khách tập trung, và tuyên truyền rằng ‘đã tiêu diệt một đơn vị lớn của quân đội Ukraine đang chuẩn bị lên tàu ra mặt trận’ – dù người Ukraine đã không sử dụng hình thức vận chuyển quân đội đó từ lâu – bọn tuyên truyền Nga này cứ đơn giản vẽ ra bức tranh tiễn nhau trên sân ga như trong phim “Bài ca người lính”. Sau đó là hành vi tấn công vào nhân viên đường sắt khi họ tiến hành sửa chữa.

Vừa qua, ngành đường sắt Ukraine đã có lễ tưởng niệm 900 nhân viên thiệt mạng từ khi cuộc chiến tranh xâm lược nổ ra.

Để khắc phục khó khăn của cuộc chiến, giải pháp dễ tiếp cận nhất là quay lại với đầu tàu diesel. Nhưng chính đây lại là điểm rất đáng chú ý và bình luận. Vừa mới đây, Ukraine đã nhận được hai đầu máy xe lửa ba trục mới, model ES3000, đã được nhà sản xuất Express Service của Bulgaria giao hàng, là lô đầu tiên trong tổng số 10 đầu máy. Hợp đồng mua 10 đầu máy xe lửa đã được ký kết vào tháng 2 và được Ngân hàng Tái thiết và Phát triển Châu Âu (EBRD) hỗ trợ. Việc giao hàng cho phần còn lại của đơn hàng này dự kiến hoàn tất vào cuối năm 2026. Ngoài ra, vào tháng 4 năm 2024, Ngân hàng Xuất nhập khẩu Hoa Kỳ đã phê duyệt khoản vay 156,6 triệu đô la cho Đường sắt Ukraine (Ukrzaliznytsia) để mua khoảng 40 đầu máy diesel từ công ty Wabtec của Mỹ (nhà sản xuất động cơ dòng Evolution).

Nhưng đường sắt Ukraine CÓ NHỮNG ĐỘNG THÁI CHO THẤY HỌ SẼ KHÔNG MUA THÊM NHIỀU ĐẦU MÁY DIESEL nữa, như vậy tổng số đầu máy diesel được mua sắm sẽ dừng lại ở con số 50 và đó được coi là động thái có tính chiến lược: tính đến kế hoạch hậu chiến. Thực tế, Nga đã rất nỗ lực nhưng không phá được hệ thống đường tàu hỏa điện khí hóa của Ukraine ở phần phía tây đất nước với một kết quả đáng kể, do vậy kế hoạch chung phát triển đường sắt Ukraine vẫn là ưu tiên mua sắm đầu tàu chạy điện. 50 đầu máy diesel là để cho giai đoạn này của chiến tranh, và sau chiến tranh để phục vụ trên những tuyến đường chưa điện khí hóa và về lâu dài thì chúng sẽ được giảm dần mức độ sử dụng. Như vậy chính câu chuyện này cho chúng ta thấy KẾ HOẠCH HÒA BÌNH của người Ukraine rất rõ.

Và như vậy càng không có chuyện đường sắt Ukraine tê liệt như thằng dở kia nó bảo. Theo tôi thì hệ thống đường sắt Nga suy giảm năng lực khoảng 60% vì tất cả các lý do, trong đó vòng bi là lý do đáng kể, mới thực sự là nghiêm trọng.

5. Nhận xét và kết luận     

5.1. Về trung thực và khách quan khi hoạt động truyền thông – theo Gemini:

+ Tính khách quan (Objectivity) là khả năng trình bày thông tin một cách không thiên vị, không bị chi phối bởi ý kiến, cảm xúc, định kiến cá nhân, hoặc lợi ích của người đưa tin hay tổ chức của họ. Các biểu hiện của tính khách quan gồm có:

- Trình bày Đa Chiều: Đảm bảo thu thập và trình bày ý kiến, quan điểm của tất cả các bên liên quan đến sự kiện một cách cân bằng và công bằng.

- Tách biệt Sự thật và Ý kiến: Phân biệt rõ ràng giữa sự kiện (facts) đã được xác minh và ý kiến (opinions) hoặc bình luận cá nhân. Sự kiện phải được trình bày trước, bình luận sau.

- Ngôn ngữ Trung lập: Sử dụng từ ngữ và giọng điệu trung lập, tránh sử dụng các từ ngữ mang tính cảm xúc, phán xét, hoặc quy kết tội lỗi khi chưa có kết luận chính thức.

- Cân bằng Thời lượng/Không gian: Dành thời lượng hoặc không gian báo chí tương xứng cho các quan điểm khác nhau để đảm bảo không có bên nào bị lấn át.

+ Tính Trung thực (Veracity/Honesty) là việc truyền tải sự thật một cách chính xác, đầy đủ và đáng tin cậy, không bóp méo, không bịa đặt, và không che giấu thông tin quan trọng.

- Xác minh Nguồn tin: Mọi thông tin, đặc biệt là thông tin quan trọng hoặc nhạy cảm, phải được kiểm chứng độc lập từ nhiều nguồn đáng tin cậy trước khi công bố.

- Trích dẫn Chính xác: Trích dẫn lời nói, tài liệu, hoặc dữ liệu phải nguyên vẹn và đúng ngữ cảnh, không được cắt xén để làm sai lệch ý nghĩa ban đầu.

- Sửa chữa Lỗi lầm: Khi phát hiện ra sai sót hoặc thông tin không chính xác đã công bố, người đưa tin phải nhanh chóng và công khai sửa chữa, đồng thời xin lỗi độc giả/khán giả.

- Minh bạch Nguồn tin: Công bố rõ ràng nguồn gốc thông tin (trừ trường hợp phải bảo vệ nguồn tin vì lý do an toàn).

Dựa trên các tiêu chí trên, tôi có thể khẳng định khi viết review cuộc chiến tranh này, tôi không phải là người khách quan, vì xuất phát điểm ủng hộ nhân dân Nga tiến bộ, chống Putler và do đó, tôi mong quân đội Nga hiện nay là công cụ của Putler thất bại càng sớm càng tốt. Điều này không mâu thuẫn với ý tưởng chống Putler của tôi và với bất cứ thất bại nào, sớm hoặc muộn Putler cũng sẽ bị lật đổ. Thất bại càng sớm thì nước Nga càng đỡ rơi vào kịch bản tan rã, thực sự không hay ho gì cho thế giới. Đáng tiếc, kịch bản thất bại sớm đã không xảy ra.

Với quan điểm trên, tôi đi tới lựa chọn ủng hộ nhân dân Ukraine là bên chính nghĩa. Tuy vậy, tôi tự nhận mình có cách tiếp cận độc đáo: trong khi những người ủng hộ Ukraine khác đi vào ca ngợi chủ nghĩa anh hùng của người Ukraine, thì tôi với tư cách là người không biết gì mấy về họ, tôi sử dụng thế mạnh của mình là người nghiên cứu khá lâu về Nga, và từ đó tôi cho rằng người Ukraine sẽ khai thác được những điểm yếu chí mạng của đối thủ. Và tôi đã đúng trong rất nhiều trường hợp khi viết các review của mình. Cứ cho là tôi may mắn cũng được.

Về phương pháp luận, trong bài viết này tôi đã dẫn báo cáo của IEA, trong đó có cách thông tin về tình hình cực kỳ khó khăn của Ukraine từ những ngày đầu chiến tranh và đến tận hiện nay, đó là sự thật. Khi sử dụng bài báo cáo này, chúng tôi (những thành viên trong team) cũng có băn khoăn, nhưng ý kiến của tôi là “quan trọng là sau fact, chúng ta đưa ra được opinion gì”. Điều này tôi đã từng phát biểu với một ông có nick C.T hay dịch bài: tôi hoan nghênh anh dịch bài, kể cả những bài bình luận không có lợi cho Ukraine, nhưng sau đó anh phải giải thích được tại sao người ta lại nói/viết như thế. Nếu không thì nên cân nhắc trước khi dịch và đăng.

Một số KOL không hiểu thế nào là nguyên tắc hoạt động truyền thông, luôn luôn tưởng rằng cứ phải đưa tin tức thật xấu mới là khách quan, điều này là sai lầm, thậm chí nói thẳng ra là ngu dốt. Vẫn ví dụ của báo cáo trên đây, khi nghiên cứu nó quý vị cùng với tôi sẽ nhận thấy: mặc dù khó khăn nhưng người Ukraine đã lường được từ trước và đã xuất phát từ rất sớm để chuẩn bị cho cuộc chiến mà bây giờ nó vừa mới và đang diễn ra: cuộc chiến năng lượng, trong khi Nga – Putler không chuẩn bị được và cũng không có khả năng chuẩn bị cho nó vì sợ mang tiếng là… rước chiến tranh về nhà. Thất bại của Putler là không thể tránh khỏi.

5.2. Phần lớn các nội dung của bài này tôi dành để “giải độc thông tin” giúp quý vị bạn đọc, và tôi đảm bảo nguồn thông tin của tôi là chính thức và ai cũng có thể tìm thấy trên mạng, từ những cơ quan đàng hoàng công bố. Từ đó, chúng ta có thể đi đến một số kết luận, nhưng quan trọng nhất là về giai đoạn quyết định của cuộc chiến sắp đến, sẽ diễn ra chỉ trong vòng vài tuần tới. Hiện tại ở Nga và Ukraine chưa quá lạnh, mọi chuyện chưa thể khẳng định được điều gì. Nhưng, có một điều thú vị là mặc dù “tiên hạ thủ vi cường”, đòn đánh của Nga vừa qua vào hệ thống điện năng của Ukraine, có thể gây khó khăn cho họ nhưng không đủ để đánh gục họ – nhất là khi họ đã có kinh nghiệm đến 3 mùa đông chống đỡ với trò này, và giai đoạn khó khăn nhất đã ở phía sau do một số lý do:

Thứ nhất. Năng lực không kích của Nga dịch chuyển từ sử dụng tên lửa là chính, sang sử dụng Shahed là chính, và năng lực tổng thể thua xa trước nhiều lần.

Thứ hai. Người Ukraine đã có kinh nghiệm để đối phó với các chiến dịch dạng này.

Thứ ba. Người Ukraine đã chủ động và liên tục thi hành các biện pháp để vô hiệu hóa các đòn không kích.

Ngược lại, tôi tin là Nga cũng sẽ có những động tác để đối phó, nhưng việc đánh động nhân dân là không có, càng không bao giờ có việc huy động sức mạnh toàn dân vào cuộc kháng chiến. Putler đã tự động chui vào cái bẫy của chính mình: xây dựng cho mình một hình ảnh mạnh mẽ, tự ví mình với Sa Hoàng Piotr đệ nhất, vì vậy không thể chấp nhận thất bại, và càng không thể chấp nhận mình và quân đội của mình là yếu kém. Vì thế khi những hậu quả của các đòn tấn công từ Ukraine vào đất nước của hắn ta phơi bày trước mắt, sẽ là cái cớ tốt nhất cho nội bộ bọn chúng lật đổ hắn. Kết cục này là không thể tránh khỏi.

5.3. Thông tin vẫn tiếp tục nhiễu loạn và kết luận của chúng ta

Nhiều khi nhiễu loạn còn gây ra bởi chính sự dốt nát của người đưa tin, chẳng hạn chuyện mới nhất là: báo chí Nam Quảng Tây vội vàng ôm lấy lời của ông Tổng tư lệnh Ukraine, Oleksandr Syrskyi và giật tít: “Nga dồn 50.000 quân đến Pokrovsk, Ukraine lên phương án ứng phó”. Hô hô, buồn cười chưa. Nếu đọc tít này thì những người đang theo dõi sẽ tự động cho rằng ở Pokrovsk, bọn Nga này có tổng cộng khoảng 220.000 quân nếu tính thông tin trước đây Zelenskyy công bố “Nga tập trung 170.000 ở khu vực xung quanh Pokrovsk”.

Về điều này tôi đã có phân tích: nếu tính tất cả các đơn vị thuộc 3 Tập đoàn quân hợp thành của Nga với quân số đầy đủ thì có thể đạt 170.000 quân, nhưng con số thực tế thì không chắc đã phải như vậy. Ảnh chụp màn hình bài báo này tôi sẽ đặt ở comment đầu tiên vì toàn bộ các ảnh trong bài sẽ dành cho ảnh chụp của chị Giang từ Kyiv về cuộc sống thủ đô sau khi bị không kích.

Bối cảnh của phát biểu của ông Syrskyi là trong cuộc phỏng vấn với Kênh truyền hình TSN của Ukraine vào ngày 9 tháng 11. Ông nói: “Chúng đã tập trung 50.000 ‘tay súng’ (nguyên bản tiếng Anh dùng từ ‘lưỡi lê’) ở đó, nhưng chúng cũng biết rằng kể từ tháng 10, quân đội của chúng ta đã ‘hạ gục’ (Put down) một con số đáng kể – đến 30.000 lính Nga. Ngoài ra, Ukraine đã triển khai Trung đoàn xung kích 425 đến Pokrovsk, hiện đang hoạt động rất hiệu quả.” Và ông cho biết thêm: “Tình hình tại Pokrovsk ổn định, hậu cần được khôi phục. Pokrovsk là một khu vực hoàn toàn được phòng thủ. Đúng vậy, có một vài nơi quân Nga đã vượt qua được các rào cản kỹ thuật của chúng tôi, nhưng bộ chỉ huy biết chính xác những vị trí đó, và đó là lý do tại sao tình hình được kiểm soát.”

Trong bài báo của Nam Quảng Tây, con điên Minh Phương nào đó biến “put down” thành “bổ sung thêm 30.000 quân” và do đó việc ông Syrkyi nói Bộ tư lệnh Ukraine có nhiều phương án cho Pokrovsk là hành động “lên phương án ứng phó”. Cách nhìn nhận này hoàn toàn sai lệch bản chất thông tin do Tổng tư lệnh Ukraine đưa ra: phía Ukraine có khó khăn và đã giải quyết về cơ bản (vấn đề về cung cấp hậu cần), đã nhận thấy chính bản thân quân Nga không đủ sức để gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho khu vực Pokrovsk – Myrnohrad (quân số cũng thiếu) và đã gây ra cho chúng những thiệt hại nặng nề, vì vậy Ukraine đang chủ động kiểm soát tình hình. Với gái già mồm Minh Phương thì Ukraine đang bị động đối phó với việc Nga bổ sung thêm 30.000 quân…

Mất dậy vẫn hoàn mất dậy.

Nhưng nhận xét của tôi trước đây đã được ông Syrskyi giúp khẳng định bước đầu: đúng là PHẢI GIẢ ĐỊNH địch là mạnh nhất, nên nếu quân số đầy đủ của chúng sẽ là rất lớn, nhưng dần dần khi thông tin trinh sát đầy đủ hơn, bức tranh sẽ dần được hoàn thiện và nếu 50.000 là con số thực, thì Nga sẽ không bao giờ chiếm được Pokrovsk – Myrnohrad ngoài… chiến thắng bằng mồm.

Tất nhiên vẫn cần phải nhắc lại: nếu phủ nhận các nỗ lực của Gerasimov thì thật là lạc quan tếu, chúng đã rất cố gắng đến mức mấy ông KOL tâm thần nhà ta cũng cắn câu, nhưng cuối cùng thì người Ukraine vẫn khắc phục được. Cảm nhận của tôi như vậy vẫn chưa bị đánh đổ: Nga khó có thể chiếm được Pokrovsk. Và nếu đến cuối tháng 11 này điều đó chưa diễn ra (hôm nay là chỉ còn 5 ngày đến deadline của Gerasimov) thì không rõ cái bản mặt của Putler sẽ như thế nào, thú vị đấy.

Chỉ có một điều khẳng định được là quý bạn đọc của tôi đã bớt lo lắng rất nhiều về Pokrovsk, chắc chắn vậy.

PHÚC LAI 10.11.2025