Lê Thiếu Nhơn - Danh nhân Lê Quý Đôn và đạo đức giới cầm quyền

 

Unesco đã thông qua Nghị quyết vinh danh và tổ chức kỷ niệm 300 năm ngày sinh danh nhân văn hóa Lê Quý Đôn (1726-1784) vào năm 2026.

Như vậy, danh nhân Lê Quý Đôn là gương mặt thứ 8 của Việt Nam được Unesco vinh danh, sau danh nhân Nguyễn Trãi, danh nhân Hồ Chí Minh, danh nhân Nguyễn Du, danh nhân Chu Văn An, danh nhân Hồ Xuân Hương, danh nhân Nguyễn Đình Chiểu và danh nhân Lê Hữu Trác.

Có tầm vóc một nhà bác học, danh nhân Lê Quý Đôn có những kiến giải bao quát về mọi mặt đời sống. Trong di sản Lê Quý Đôn, dễ dàng nhận diện thái độ cống hiến của ông :

“Kẻ sĩ ra làm quan hành chính, có phải chỉ ung dung ở chốn miếu đường, bàn bạc văn nhã và tỏ vẻ đức vọng mà thôi đâu. Có khi phải tuần xét biên giới, mà chịu trách nhiệm một phương thì phải nghĩ làm sao để vỗ về binh nông, dấy lợi trừ hại, đổi dời phong tục, hết khả năng tâm lực mà làm điều chức phận nên làm”.

Sống giữa chốn quý tộc, nhưng danh nhân Lê Quý Đôn vẫn cảnh tỉnh những mặt trái của xã hội phong kiến. Ông đặt vấn đề đạo đức giới cầm quyền :

“Thiên tử cùng các quan đại phu hằng ngày ăn mặc, đều lấy ở đâu ? Người nông dân suốt năm cần cù lao động không được nghỉ ngơi một lúc nào, đến mùa mới có sự vui mừng thu hoạch. Những hạt cơm trên mâm đều là tận khổ của người nông dân… Đã không hiểu sự vất vả của dân, thì sinh ra phóng dật, đã phóng dật thì tiêu dùng xa xỉ, đã tiêu dùng xa xỉ thì hại của, đã hại của thì nhất định hại dân”.

Và ông khuyên nhủ : “Muốn hưởng mệnh trời lâu dài mà không chăm lo đời sống của dân, thì thật không hiểu lẽ phải là gì vậy”.

LÊ THIẾU NHƠN 05.11.2025