Mai Bá Kiếm - Yak-130 muôn năm !

Trong 18 năm, có 11 chiếc Yak-130 rơi. Có 20 phi công kịp thời thoát hiểm, trong đó 4 phi công tử nạn, 2 phi công không kịp nhảy dù chết cùng máy bay; chỉ có một căn nhà bị thiệt hại và không có ai ở dưới đất bị thương.

1/ Ngày 26/06/2006: Yak-130 của Không quân (KQ) Nga đã rơi ở vùng Ryazan. Hai phi công nhảy dù tiếp đất không bị thương.

2/ 29/05/2010: Yak-130 của KQ Nga đã rơi tại Căn cứ KQ Lipetsk, trong phi vụ thử nghiệm (Test flight). Hai phi công nhảy dù ra không bị thương.

3/ 15/04/2014: Yak-130 của KQ Nga rơi ở vùng Astrakhan, hai phi công nhảy dù tiếp đất, nhưng một phi công là trung tá Sergei Seregin đã thiệt mạng!

4/ 11/07/2017: Yak-130 của KQ Bangladesh rơi tại Lohagara ở Quận Chittagong. Hai phi công đều không bị thương.

5/ 27/12/2017: Hai chiếc Yak-130 của KQ Bangladesh đã chạm nhau giữa không trung (Mid-air collision) và rơi xuống đảo Maheshkhali, trong bài tập bay tách hợp đoàn (Breaking of formation at a training exercise). Cả bốn phi công đều phóng ghế thoát hiểm kịp thời và sống sót.

6/ 19/05/2021: Yak-130 của KQ Belarus đã rơi tại Baranavichy. Cả hai phi công đều phóng ra ngoài nhưng cùng tử vong.

7/ 18/02/2022: Lực lượng Phòng vệ Nhân dân Chống Junta (PDF) tại Myanmar tuyên bố họ đã phá hủy hai chiếc Yak-130 tại căn cứ không quân ở Hmawbi.

8/ 29/06/2022: Yak-130 của KQ Myanmar đã bị hư hỏng sau khi đụng phải chim, nhưng phi công đáp an toàn.

9/ 09/05/2024: Yak-130 của KQ Bangladesh bị rơi ở Chattogram. Video CCTV cho thấy máy bay đã lượn ba vòng và giảm độ cao nhanh trước khi đập xuống phi đạo theo chiều ngang và không có bánh đáp. Sau đó, máy bay bốc cháy và nảy lên trên, phi công tống ga lấy độ cao để phóng ra ngoài và được đưa đi cấp cứu. Phi công chính tử vong tại bệnh viện, phi công phụ bị thương rất nặng.

10/ 04/10/2024, Yak-130 của KQ Lào rơi xuống hồ nước, hai phi công không kịp nhảy dù đã tử vong.

11/ 10/10/2024: Yak-130 của KQ Nga rơi ở tỉnh Volgograd. Phi công thoát hiểm khỏi máy bay an toàn.

12/ 06/11/2024: Yak-130 của KQND Việt Nam, thuộc Trung đoàn huấn luyện 940, do một phi công đại tá và một phi công thượng tá bay xong một phi vụ huấn luyện, trở về đáp xuống phi trường Phù Cát. Nhưng càng bánh đáp (Landing gears) không bung xuống. Sau khi làm các thao tác ném liệng (pitching maneuvers) chiếc máy bay để tạo lực đẩy gấp mấy lần gia tốc trọng trường cho bánh bung ra, nhưng thất bại. Hai phi công đã nhảy dù thoát hiểm, song không hiểu bằng cách nào Yak-130 tự bay thêm 165 km nữa mới rớt xuống ở Đăk Lắk.

Phải công nhận hệ thống ghế thoát hiểm của Yak-130 hoàn hảo và hữu dụng 90 %. Hai chiếc của Bangladesh đụng nhau trên không, 4 phi công nhảy ra còn sống. Một chiếc đập xuống phi đạo, bốc cháy và nảy lên, mà cả hai phi công phóng ra kịp lúc, dù một chết một bị thương. Vì thế, chiếc của Việt Nam tuy không bung bánh đáp nhưng vẫn tự bay được, cho nên hai phi công muốn nhảy lúc nào và ở đâu là tùy ý và dễ ẹc.

Cũng công nhận trong 11 chiếc Yak-130 rơi, chỉ có chiếc của Việt Nam là còn bay được để tìm chỗ rơi không có dân cư. Chín chiếc còn lại đều bất khiển dụng, phi công phóng ra tức khắc, nhưng chỉ có chiếc của KQ Belarus gây ra thiệt hại nhỏ cho một ngôi nhà trong thành phố.

Không có một người nào dưới đất bị thương nhẹ trong 11 chiếc đã rơi. Nga nên gắn huân chương chiến công "không gây thương vong dưới đất" cho Yak-130.

MAI BÁ KIẾM 11.11.2024