Nguyễn Hồng Vũ - Sở Hữu Trí Tuệ, tại sao lại quan trọng?

 

Lee Sangsoo, một nghệ nhân người Hàn sinh năm 1983, vừa cho hay rằng “anh đã rất xấu hổ và cảm thấy bị xúc phạm” (I am terribly embarrassed and offended) khi biết rằng thiết kế chú mèo xoắn cuộn của mình đã bị nhái ở Đà Nẵng. Và khẳng định không có bất cứ sự đồng ý nào từ anh!

“Sở hữu trí tuệ” (intellectual property) là một thứ nghe có vẻ như mông lung, huyền ảo. Nhưng thật ra nó được định nghĩa rất rõ ràng trong thế giới hiện nay, nó đang đóng góp sức mạnh to lớn cho xã hội phát triển, và thậm chí còn được bảo vệ bởi luật pháp.

Nói cho dễ hiểu, đó là sự tôn trọng “ý tưởng” của người tạo ra chúng. Việc sử dụng “ý tưởng đã được sở hữu” cần được sự đồng ý của tác giả hoặc những người đang nắm quyền sở hữu chúng. Trong nhiều trường hợp việc trả tiền bản quyền là cần thiết, đặc biệt là khi sử dụng vào những mục đích thương mại (kiếm tiền từ việc sử dụng các ý tưởng này).

Một chiếc xe để chạy được không phải chỉ cần những thỏi kim loại, dầu nhớt mà còn cần những “ý tưởng công nghệ & thiết kế” để tạo nên những động cơ, những cấu trúc động lực học để chuyển năng lượng từ xăng thành năng lượng cơ học, v.v… Để một viên thuốc đến tay người bệnh không phải chỉ cần những dược liệu, dây chuyền sản xuất mà còn cần hàng loạt các nghiên cứu và khám phá trước đó để tìm ra thành phần phù hợp, điều kiện tối ưu và an toàn cho người sử dụng.

Có lẽ khi chạm tay vào “sản phẩm cuối cùng”, chúng ta không hình dung được hết các đóng góp của “sản phẩm trí tuệ” trong đó. Nhưng chúng ta cần biết rằng thường thì hơn 90% giá trị sản phẩm là từ sản phẩm trí tuệ.

Vì sao chúng ta phải “tôn trọng” sản phẩm trí tuệ? Vì như vậy thì mới tạo được động lực cho con người sáng tạo và sẵn sàng chia sẻ đóng góp cho xã hội. Ngược lại, mọi người sẽ e dè khi chia sẻ những phát minh mới, những ý tưởng hay, vì lo sợ người khác sẽ “cướp” mất.

Người sống trong xã hội như vậy khi có những ý tưởng mới thì sẽ không tạo thành “công nghệ” mà sẽ trở thành những “bí kíp” thuộc dạng “sống bỏ bụng, chết mang theo”! Điều này sẽ làm cho xã hội chậm phát triển so với những nơi mà ý tưởng được tôn trọng, công nghệ được công khai chia sẻ và dĩ nhiên sẽ có hàng trăm, hàng ngàn bộ óc siêu việt khác giúp phát triển các các công nghệ đó đi xa hơn nữa.

Tóm lại, hiện nay, chúng ta đang sống trong thời đại mà “sản phẩm trí tuệ” trở nên rất quan trọng trong mọi lĩnh vực về văn hóa, khoa học, y tế, kinh tế và quân sự. Do vậy, việc “tôn trọng” sở hữu trí tuệ cần được quan tâm thực hiện thật nghiêm túc để tạo động lực cho người tài cống hiến và cho xã hội phát triển.

Mình hy vọng qua việc này Đà Nẵng nên thực hiện nghiêm túc việc sửa sai và có động thái xin lỗi phù hợp với tác giả của chú mèo xoắn cuộn!

NGUYỄN HỒNG VŨ 19.01.2023