Zelensky đến Mỹ, chuyến đi danh dự vì lịch sử (1)

(Julien Gester, Libération 22/12/2022) Được tiếp đón như người hùng ở Washington, nguyên thủ Ukraina nhân chuyến thăm bất ngờ ngoạn mục tại Tòa Bạch Ốc và Quốc hội đã bày tỏ sự gần gũi với đồng minh Mỹ, nói lên lòng biết ơn, nhắc nhở mức độ khủng khiếp mà đất nước ông phải gánh chịu, đồng thời kêu gọi một sự ủng hộ mạnh mẽ hơn.

Lần đầu tiên một Volodymyr Zelensky - hồi đó vẫn còn mặc vét và thắt cà-vạt - rời khỏi Ukraina hôm 19/02 để dự hội nghị an ninh quốc tế ở Munich, người Mỹ đã mở to mắt và thậm chí còn khuyến nghị trong hậu trường :  Thật là liều lĩnh, thiếu thận trọng khi rời khỏi đất nước đang sắp bị xâm lược, và chắc chắn là sẽ bị lực lượng của Kremlin quét sạch chỉ trong một vài ngày.

Rồi khi cuộc xâm lăng bắt đầu chỉ năm ngày sau, cũng những người đó coi tổng thống Ukraina là tự sát khi từ chối mọi đề nghị đưa đi lưu vong khẩn cấp, kiểu « tôi vẫn sống ở đó, và tôi sẽ ở lại » (câu nói nổi tiếng « Tôi cần đạn dược chứ không phải một chuyến taxi »).

Chủ trương này vẫn được giữ vững một cách tự hào, và vào ngày thứ 300 của cuộc chiến, không còn mấy ai ở Hoa Kỳ nghĩ đến việc đặt vấn đề về quyết định của tổng thống Ukraina, hay cơ sở cho những chuyến đi của ông, khi chưa đầu 24 tiếng đồng hồ mà « Churchill với iPhone » - như một bài báo của The Guardian mô tả - đã từ tiền tuyến Bakhmut đang bị oanh tạc dữ dội ở vùng Donbass đến bên lò sưởi nổ lách tách nơi Phòng Bầu Dục của Nhà Trắng hôm sau.

Trước đây khó chịu với tính khí và những ý tưởng của người đối thoại cứng đầu này, Joe Biden đã tiếp đón « nhân vật của năm » (theo Time Magazine), được coi là « nguồn cảm hứng cho thế giới » trong chiếc áo màu kaki, mà không ai coi là thiếu tôn trọng đối với những quy định nghiêm ngặt về trang phục.

Lòng biết ơn từ tiền tuyến

Trong khi Ukraina thách thức mọi dự báo thất bại, những tháng gần đây Zelensky không ngừng đưa ra những lời kêu gọi tiếp tục và tăng cường ủng hộ đất nước ông, trở thành khuôn mặt không mệt mỏi xuất hiện khắp mọi nơi. Người ta thấy ông phát biểu trực tuyến trước Quốc hội Mỹ hay Liên hoan phim Cannes, ở hội nghị thượng đỉnh Davos hay cuộc gặp của Medef ; giữa những cuộc điện đàm riêng tư với Biden, Macron hay Scholz.

Nhưng cũng như sự hiện diện « trên từng cây số », hiệu ứng thần sầu nhất của vòng công du thế giới bất tận này là việc bất ngờ bước ra khỏi màn hình mà lâu nay Zelensky vẫn nói chuyện với giới tinh hoa phương Tây, để có mặt trong cùng một khung hình với Joe Biden, khi xuất hiện vào chiều ngày thứ Tư 21/12 trước Nhà Trắng, sức nặng từ số phận bi thảm của đất nước mình trên vai, và bụi bặm của mặt trận vẫn còn bám trên gót giày. Ông đã nhận được cái ôm nồng nhiệt của tổng thống Mỹ, trước khi trò chuyện mặt đối mặt, và phát biểu trước Quốc hội - một bài diễn văn như điểm nhấn mang tính chất lịch sử.

Trong một Phòng Bầu Dục tràn ngập những trang hoàng mùa Noël, vị khách bất ngờ trước hết muốn thay mặt người dân Ukraina bày tỏ lòng biết ơn. Cảm ơn Biden vì « sự lãnh đạo » kiên định của ông trong liên minh các nước dân chủ phương Tây. Cảm ơn các dân biểu nghị sĩ Quốc hội, từ một năm qua đã thông qua khoảng 50 tỉ đô la viện trợ cho nước mình, trong đó gần phân nửa là quân viện, và sắp sửa tặng thêm 45 tỉ nữa. Và cả những người Mỹ « bình thường » vì sự ủng hộ của họ - khi nhiều nghiên cứu mới đây cho thấy đã giảm sút, chủ yếu từ phía Cộng Hòa.

Zelensky cũng trao cho Biden, rõ ràng rất xúc động, chiếc huy chương của « một người hùng thực sự, một chỉ huy quân sự » ở Bakhmut đã chuyển cho ông hôm trước, từ nơi điều khiển một giàn Himars made in USA được đưa đến điểm nóng nhất của cuộc chiến, bằng chứng của lòng tri ân từ tiền tuyến.

Rồi sau gần một tiếng rưỡi đồng hồ « thảo luận sôi nổi » (theo Zelensky) song phương, hai nguyên thủ trình diện trước báo chí ở East Room để cùng tái khẳng định, với một sự đồng thuận rõ rệt về những giá trị chung và quyết tâm về việc chấm dứt cuộc chiến mà không hề nhượng bộ trước chủ trương đế quốc của Kremlin, và « sự tàn bạo của quân Nga » (theo Biden) - mà hành động mới nhất là biến tác động của mùa đông thành « vũ khí đánh vào thường dân vô tội Ukraina ». Joe Biden hứa : « Các bạn sẽ không bao giờ đơn độc. Khi sự tự do của Ukraina bị đe dọa, nhân dân Mỹ, cũng như những thế hệ người Mỹ trước đó, không hề ngần ngại ».

(Còn tiếp)