Trần Đức Anh Sơn - Đọc và nghĩ

 

Đang biên tập cuốn Cội Rễ (Roots: The Saga of an American Family) của Alex Haley, thì gặp mấy đoạn văn sau ở chương XXIV, chương viết về những đứa trẻ trong độ tuổi 15 ở Gambia phải tham gia một “khóa huấn luyện” trong 4 tháng bởi các kintango (huấn luyện viên bản địa) để trở thành người lớn.

Đây là lời của các kintango giảng cho bọn trẻ:

1. “Các con biết người Mandinka chỉ chiến đấu nếu những kẻ khác là hiếu chiến”. “Nhưng nếu bị dồn đến chỗ phải chiến đấu thì chúng ta sẽ là những chiến binh cừ nhất”.

2. “Đừng bao giờ vây kín kẻ địch hoàn toàn. Hãy để cho chúng một lối thoát nào đó, vì nếu bị hãm cùng đường, chúng càng liều mạng chiến đấu”.

3. “Các cuộc chiến đấu nên mở màn vào lúc chiều tà để cho bất cứ kẻ địch nào, thấy thất bại, có thể gỡ thể diện bằng cách rút lui vào bóng tối”.

4. “Trong mọi cuộc chiến tranh, đừng bên nào nên làm hại đến các giáo trưởng, các griot (bậc minh triết trưởng lão, người nắm “túi khôn” của cộng đồng), hoặc các thợ rèn trên đường lữ thứ. Vì một giáo trưởng phẫn nộ có thể khiến cho nỗi bất bình của Đức Allah giáng xuống; một griot phẫn nộ có thể sử dụng cái lưỡi hùng biện của mình kích động địch quân trở nên man rợ hơn; và một thợ rèn phẫn nộ có thể chế tạo hoặc sửa chữa vũ khí cho kẻ địch”.

Quả là những lời răn dạy bảo đầy kiêu hãnh, nhân văn và rất mực khôn ngoan, của các bậc cao minh từ những bộ lạc, [thường] bị [bọn tự nhận là văn minh] coi là mông muội, sống trong hoang mạc Phi châu.

Có lẽ Tổng thống Volodymyr Zelensky, người đang làm tròn vai griot của đất của Ucraine - nên tham khảo lời giảng thứ 2 và thứ 3, còn Tổng thống Vladimir Putin của Nga nên nhớ lời giảng thứ 1 và thứ 4 của các kintango.

TRẦN ĐỨC ANH SƠN 28.03.2022