Nguyễn Văn Tuấn - Bullshit

 

"Nếu Thành phố Hồ Chí Minh mà không có lực lượng quân đội giúp sức, không giãn cách triệt để hơn, không có 20.000 bác sĩ và nhân viên y tế với những trang thiết bị máy móc tối tân nhất của cả nước chi viện thì tôi đảm bảo trên 1/3 dân số bị lây nhiễm và gần nửa triệu người tử vong rồi." [1]

Đó là một đoạn thú vị trong bài viết trên Vietnamnet, biện giải rằng việc Hà Nội chi ra 572,1 tỉ đồng để cuối cùng tìm ra 16 ca dương tính là 'tiết kiệm'. Các bạn nghe có lọt tai không?

Tôi thì thấy không. Hoàn toàn không, bởi phát biểu đó giống như cách 'nói khơi khơi', chẳng có chứng cớ (chưa nói đến chứng cớ khoa học), và cũng chẳng có phân tích gì cả. Phát biểu đó rất thiếu trách nhiệm.

Con số 1/3 dân số Thành phố Hồ Chí Minh bị lây nhiễm là rất lớn. Con số nửa triệu người tử vong càng rất nghiêm trọng. Những con số đó được tính toán như thế nào, xuất phát từ đâu? Dựa vào gì mà dám phát biểu "có 20.000 bác sĩ và nhân viên y tế với những trang thiết bị máy móc tối tân nhất" thì TPHCM đã gặp đại nạn?

Câu này gợi nhớ thời sau 1975, khi cán bộ miền ngoài vào nói với sinh viên chúng tôi là nếu không có họ chúng tôi đã thành du côn, đĩ điếm phục vụ cho đế quốc Mỹ. Chúng tôi phải biết ơn các cán bộ đã khai sáng và cứu rỗi chúng tôi. Dĩ nhiên, sau này thì ai cũng biết ai cứu rỗi ai.

Có vẻ như là một phát biểu cảm tính và 'self-serving' (thiên kiến vị kỷ). Tác giả bài đó từng tính toán rằng 1 ca nhiễm biến thể Delta sẽ lây cho 7 người khác và với "chu kỳ là 2 ngày" thì trong 10 ngày sẽ có 7^5 = 16807 ca. Và, tỉ lệ tử vong 2.5% có nghĩa là sẽ có 300 ca tử vong. Tôi đã chỉ ra những cái sai sót chết người trong cách tính toán phi khoa học đó [2] (và chắc vì thế mà không còn thấy trong bài báo).

Phát biểu trích dẫn trên rất nhứt quán với định nghĩa của khái niệm 'Bullshit'. Trong cuốn sách nổi tiếng 'Calling Bullshit' mà tôi có điểm sách trước đây [3], tác giả Bergstrom và West định nghĩa 'bullshit' là: 

"Hành vi dùng sử dụng ngôn ngữ, biểu đồ, dữ liệu thống kê, và các hình thức thể hiện khác nhằm thuyết phục hoặc gây ấn tượng để đánh lạc hướng hay áp đảo hay đe dọa khán giả, nhưng không quan tâm đến sự thật hay tính hợp lý của thông tin."

Theo triết gia Harry Frankfurt thì cả hai hành vi nói dối và bullshit đều là kẻ thù của sự thật, nhưng bullshit là kẻ thù lớn hơn.   

Ấy vậy mà một phát biểu bullshit và vô lý như thế lại được tờ báo nổi tiếng Vietnamnet đăng lên! Quả là một điều đáng tiếc. 

GS NGUYỄN VĂN TUẤN 20.09.2021

[1] Hà Nội xét nghiệm toàn dânđể phòng dịch tiết kiệm hơn nhiều phải chống dịch

[2] https://www.facebook.com/t.nguyen.2016/posts/1322349068212407

[3] Reading “Calling Bullshit”by Carl Bergstrom and Jevin West

Nguyên văn: “Bullshit involves language, statistical figures, data graphics, and other forms of presentation intended to persuade or impress an audience by distracting, overwhelming, or intimidating them with a blatant disregard for truth, logical coherence, or what information is actually being conveyed.”