Hoàng Hải Vân - Nghèo đói không phải là định mệnh !

Đó là tinh thần của ngày hôm nay 17-10 - Ngày Quốc tế xóa nghèo (International Day for the Eradication of Poverty). Đây cũng là Ngày vì người nghèo của Việt Nam.

Con người sinh ra vốn bình đẳng về cơ hội. Nhưng mỗi quốc gia, mỗi gia đình có những hoàn cảnh khác nhau, mỗi người có những năng lực khác nhau, nên con người không thể có bình đẳng về thu nhập.

Nắm bắt được cơ hội, một quốc gia có thể thành phú cường. Bỏ mất cơ hội, một quốc gia có thể rơi vào lụn bại. Nhưng con người cũng phải dựa vào nhau để sống, nên nếu không có ngoại bang hoặc cường bạo trong nước bức hiếp, tước đoạt hoặc kiềm chế, thì con người khó mà rơi vào cảnh khốn cùng. Cho nên, nghèo đói không phải do thiên định.

Lịch sử thế giới từ cận đại đến nay chứng minh rằng, sự thịnh vượng của nhân loại, kéo theo đó là việc giảm thiểu tình trạng nghèo khó, bắt nguồn từ sự giải phóng tự do cá nhân.

Tự do cá nhân được giải phóng đã khơi nguồn sáng tạo, con người có thể tận dụng được mọi cơ hội, khai thác được mọi tiềm năng làm ra nhiều của cải để thoát cảnh cơ cực và sống ngày càng sung túc. Con người hợp tác trao đổi nhau thông qua các giao dịch tự do, hình thành nền kinh tế thị trường. Đó là thị trường tự do, nền tảng của văn minh và sự thịnh vượng của phương tây suốt 3 thế kỷ và đang lan tỏa khắp hành tinh.

Trong hàng ngàn năm trước đó kể từ sau cách mạng nông nghiệp, vẫn có nhiều người giàu cảm thương mà ra tay giúp đỡ những kẻ khốn khó. Đó là hoạt động từ thiện. Từ thiện có thể giúp đồng loại qua cơn ngặt nghèo tại một thời điểm nào đó chứ không giúp giảm được đói nghèo trên diện rộng.

Giảm đói nghèo trên diện rộng, chính là sứ mệnh, một sứ mệnh không được tuyên bố, của thị trường tự do mà Adam Smith từng đúc kết : Khi mỗi một cá nhân được tự do theo đuổi lợi ích của mình, một bàn tay vô hình sẽ biến (sự tự do theo đuổi lợi ích đó) thành sự thịnh vượng cho xã hội.

Ở nước ta, công cuộc xóa đói giảm nghèo được thế giới đánh giá là ngoạn mục. Theo UNDP : “Việt Nam là một trong những câu chuyện thành công nhất về xóa đói giảm nghèo trên thế giới. Việt Nam được thế giới công nhận thành tựu xóa đói giảm nghèo phi thường về giảm tỉ lệ nghèo cùng cực, từ 49% dân số vào năm 1992 xuống chỉ còn 2% vào năm 2016. Việt Nam đã giảm đáng kể tỉ lệ nghèo đa chiều, từ 16% vào năm 2012 xuống còn 5% vào năm 2018. Hơn 6 triệu người thoát khỏi nghèo đói trong 6 năm, đây thực sự là thành tựu phi thường" (Báo Tin tức online, 4-12-2019)

Đó không phải là sự “ban phát” của Đảng và Nhà nước mà là kết quả của việc chuyển nền kinh tế từ kế hoạch hóa sang kinh tế thị trường. Dù kinh tế thị trường nước ta vẫn chưa được xác lập một cách đầy đủ, nhưng chính hàm lượng “thị trường tự do” trong nền kinh tế đó đã tạo ra thành tựu ngoạn mục này, cùng với việc tạo ra ngày càng nhiều các tỷ phú đô la.

Tuy nhiên, sau hơn 30 năm chuyển sang kinh tế thị trường, đất nước vẫn còn quá nhiều người nghèo khổ và bất hạnh. Mỗi khi thiên tai, sự đau thương bất hạnh lại lộ rõ ra ngoài. Những đợt cứu trợ, các hoạt động từ thiện diễn ra triền miên không dứt hết năm này qua năm khác, thể hiện truyền thống bền chặt về lòng nhân ái của người Việt ta đối với nhau.

Người nghèo không cần nhà nước mang cái gì đến cho họ. Họ chỉ cần nhà nước giữ được rừng để ngăn ngừa lũ lụt. Họ chỉ cần quyền sở hữu để được tự do quyết định làm cái gì họ thích trên mảnh đất của mình mà không ngay ngáy lo bị nhà nước thu hồi. Họ chỉ cần cán bộ, công chức không nhũng nhiễu không hạch sách. Họ chỉ cần không bị lạm thu những khoản đóng góp vô lý.

Mọi thứ khác họ có thể tự lo, những lúc ngặt nghèo đã có đồng bào họ giúp đỡ. Và họ sẽ thoát nghèo nhanh, như hơn 30 năm qua đồng bào họ đã biết tận dụng thị trường tự do để thoát nghèo mà không cần sự ban phát của nhà nước.

Khi nhà nước ít việc và giảm nhẹ thuế má, chỉ tập trung cho quốc phòng, an ninh trật tự và an toàn cho xã hội, duy trì luật pháp và bảo vệ quyền tài sản của người dân, cho việc thiết lập cơ sở hạ tầng mà người dân không làm được, khi ấy người nghèo sẽ tự thoát nghèo.

Và đừng kỳ thị với những người giàu làm ăn chân chính. Chính những người giàu này đã giúp cho công cuộc xóa đói giảm nghèo nhiều hơn là chúng ta tưởng : Doanh nghiệp của họ tạo việc làm và cơ hội làm ăn cho rất nhiều người nghèo, họ cạnh tranh nhau tạo ra hàng hóa giá rẻ để giảm nhẹ chi phí cho người nghèo và những khi đồng bào mình gặp bất trắc, họ sẵn sàng đi tiên phong cùng với cộng đồng đến ứng cứu. Họ ứng cứu cũng không phải là ban phát gì mà chính là nâng cao thanh danh cho chính họ (nâng cao thanh danh không có gì xấu cả), nhiều người không cần thanh danh mà để âm thầm tích đức cho con cháu.

Nhân Ngày Quốc tế giảm nghèo, xin có vài dòng suy tưởng.

HOÀNG HẢI VÂN 17.10.2020