 |
Đăng ngày:
Hơn 200.000 người trên thế giới đã thiệt mạng vì con virus xuất phát
từ Vũ Hán, những cái chết tức tưởi trong cô đơn, đau đớn…trong đó có
những tài năng còn có thể cống hiến cho đời.
Trong khi đó chính
quyền Trung Quốc tìm cách lấp liếm, viết lại lịch sử, thậm chí còn tung
hỏa mù để đổ tội cho nước khác. Bắc Kinh nhân cơ hội thế giới lao đao vì
đại dịch để tung ra chiến dịch ngoại giao khẩu trang nhằm tuyên truyền
gây thanh thế, làm áp lực. Không dừng lại ở đó, các cơ quan ngoại giao
Trung Quốc ở nhiều nước còn ngang nhiên loan tin vịt, chê bai chính
quyền sở tại, như đã diễn ra ở Pháp.
Bắc Kinh dường như đã làm cho
giọt nước phải tràn ly. Ngày 21/04/2020, Missouri là tiểu bang đầu tiên
của Mỹ khởi kiện chính quyền và đảng Cộng Sản Trung Quốc vì đã « che giấu những thông tin quan trọng »
về sự trầm trọng của nạn dịch virus corona chủng mới. Tuy nhiên số tiền
đòi bồi thường trong vụ kiện dân sự này chưa được tiết lộ. Sau đó tiểu
bang Mississippi cũng theo chân.
Trên Figaro Magazine, hai luật sư Pierre Farge và Odile Madar đã giải thích khả năng khởi kiện Trung Quốc vì đã dối trá trong đại dịch virus corona.
Câu
hỏi được tờ báo đặt ra như sau : Giấu diếm thực tế về khả năng giết
người hàng loạt của virus corona chủng mới, Bắc Kinh phải chịu trách
nhiệm rất lớn trong việc để cho đại dịch lan ra toàn thế giới. Như vậy
vấn đề trách nhiệm của Trung Quốc trong việc bồi thường thiệt hại cần
thiết được đặt ra, nhưng làm thế nào để thực hiện ?
Phần trả lời của hai luật sư Farge và Madar:
Cơ
quan tư vấn Anh Henry Jackson Society, thân cận với đảng bảo thủ, dự
kiến nhiều con đường thông qua tư pháp để yêu cầu Trung Quốc bồi thường
thiệt hại. Hiện đã có nhiều chính khách Anh, Mỹ đòi hỏi chính phủ khởi
kiện chính quyền Trung Quốc ra trước các tòa án.
Về mặt
luật pháp, các động thái này khó thể đạt được kết quả. Công cụ đầu tiên
mà các Nhà nước có được là quy định về vệ sinh dịch tễ quốc tế, đó là
Điều lệ Y tế Thế giới. Các Nhà nước có nhiệm vụ phải hành động để phòng
chống các bệnh truyền nhiễm lây lan. Việc báo cáo đại dịch phải được
nhanh chóng tiến hành, trên cơ sở các thông tin cụ thể và hoàn chỉnh.
Thành
phố Vũ Hán và tỉnh Hồ Bắc đã vi phạm các điều 6 và 7 của quy định này,
vì đã không thông báo các dữ liệu cho thấy bằng chứng virus corona lây
từ người sang người, đợi tới ba tuần lễ sau mới báo. Tuy nhiên trong IHR
(International Health Regulations – Điều lệ Y tế Thế giới, hay RSI
trong tiếng Pháp) không dự trù các biện pháp trừng phạt đối với các Nhà
nước không tôn trọng quy định này.
Tòa án Công lý Quốc
tế (ICJ hay CIJ trong tiếng Pháp), cơ quan tư pháp chính của Liên Hiệp
Quốc, có thể vào cuộc. Tuy nhiên chỉ có những Nhà nước tự nguyện chấp
nhận quyền xét xử của cơ quan này mới phải tôn trọng phán quyết. Nói
cách khác, khó thể có việc Trung Quốc chấp nhận thẩm quyền của Tòa án
Công lý Quốc tế, trước nguy cơ bị kết án, và như vậy các bản án của tòa
không thể thực hiện.
Về phần Tòa án Hình sự Quốc tế
(ICC, hay CPI trong tiếng Pháp) thì có thẩm quyền xét xử tội ác chống
nhân loại. Hiện nay tòa đang thụ lý hai đơn kiện của các Nhà nước thành
viên có liên quan đến Covid-19. Một đơn nhắm vào các nhà lãnh đạo Trung
Quốc, đơn kia vào tổng thống Brazil Jair Bolsonaro. Các đơn này dựa vào
điều 7 của Hiệp ước Roma, định nghĩa tội ác chống nhân loại là « một
cuộc tấn công toàn diện hoặc có hệ thống vào thường dân », hay « các
hành động vô nhân đạo », « cố tình gây ra đau đớn khủng khiếp ».
Tuy không thể khởi kiện ra trước Tòa án Hình sự Quốc tế với tư
cách pháp nhân (dành riêng cho các Nhà nước), nhưng ngược lại các thể
nhân vẫn có thể cung cấp thông tin cho tòa. Nếu công tố viên nhận định
là nghiêm túc, thì tòa có thể mở điều tra trên cơ sở này. Có điều để
đánh giá là « cố ý », rất khó khẳng định chính quyền Trung Quốc cố tình
sát hại người dân trong trường hợp dịch virus corona.
Dù
sao đi nữa, khó có khả năng Trung Quốc chấp nhận thẩm quyền của tư pháp
quốc tế, và Bắc Kinh sẽ tìm mọi cách để trốn tránh trách nhiệm về hành
vi của mình trước pháp luật. Có lẽ đây là một trong những lý do khiến
Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc – mà Trung Quốc làm chủ tịch luân phiên
kể từ tháng Ba năm 2020 – giữ im lặng.
Tranh cãi gần đây
giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ là ví dụ điển hình nhất : Washington đã yêu
cầu ghi vào văn bản chính thức xuất xứ của con virus là từ Trung Quốc,
tuy nhiên Bắc Kinh kiên quyết bác bỏ, dù sự thật đã rành rành. Sự chối
từ trách nhiệm này ngăn chận hoạt động của cơ chế Liên Hiệp Quốc và cho
thấy thất bại của định chế đa phương. Trước việc Nga và Trung Quốc liên
kết với nhau, có thể chắc chắn rằng chỉ có những nghị quyết mang tính
tham khảo chứ không phải cưỡng chế, mới có thể được ban hành.
Tiếc
thay, luật quốc tế thất bại về chủ đề này - một lỗ hổng pháp lý cần
nhấn mạnh trong các hoàn cảnh đặc thù. Không có đòn bẩy luật pháp nào để
đưa Bắc Kinh ra trước công lý. Tuy vậy, không nên thối chí : vẫn có thể
sử dụng các biện pháp trừng phạt kinh tế và thuế quan. Bên cạnh đó là
tấn công ngoại giao, và gây áp lực thường xuyên về mặt đạo đức, để buộc
Trung Quốc phải trả giá cho hành động của mình đối với cộng đồng quốc
tế.
Như vậy cần có lòng can đảm và tình liên đới của thế
giới để áp đặt các cuộc điều tra độc lập trên lãnh thổ Trung Quốc, để
tìm hiểu về nguyên nhân cuộc khủng hoảng và tránh không để thảm họa tái
diễn trong tương lai.
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire
Remarque : Seul un membre de ce blog est autorisé à enregistrer un commentaire.