Virus corona : Trung Quốc chỉ mới học được phân nửa bài học từ dịch SARS

Sản xuất khẩu trang y tế tại Hàng Châu ngày 20/01/2020. Ảnh AFP

(Le Monde 28/01/2020) Mười bảy năm sau đại dịch SARS đã giết hại 774 trong số 8.000 người bị nhiễm bệnh từ 2002 đến 2003, một loại virus corona mới đặt Trung Quốc trước thách thức.

Trước mắt gây chết người ít hơn con virus trước, dù vẫn cao hơn dịch cúm, virus corona mới có thể lây nhiễm từ những người chưa thấy có triệu chứng. Thời gian ủ bệnh của 2019-nCoV trung bình 12 ngày, theo giải thích của giám đốc ủy ban y tế quốc gia Trung Quốc hôm Chủ nhật 26/1. 

Ông Mã Hiểu Vĩ (Ma Xiaowei) cũng cảnh báo rằng con virus « ngày càng dễ lây nhiễm hơn ». Ông thú nhận « khó khăn ngày càng tăng lên trong việc kiểm soát bệnh dịch », nhấn mạnh « nguy cơ biến thể của virus ».

Cùng ngày, thị trưởng Vũ Hán tiết lộ đã có 5 triệu người rời thành phố trước khi lệnh cấm ngày 23/1 có hiệu lực, còn lại 9 triệu dân. Con số này gồm cả những người lao động nhập cư đã về quê nhiều tuần lễ trước Tết. Điều này rất đáng báo động vì người từ Vũ Hán có thể nhanh chóng tứ tán đi nhiều nơi - từ một thập niên qua thành phố này đã trở thành trung tâm của những tuyến tàu cao tốc.

Phát biểu thẳng thắn trên đây là hậu quả trực tíếp của tình trạng khẩn cấp về y tế được chủ tịch Tập Cận Bình ban bố hôm thứ Bảy 25/1, tức ngay trong mùng một Tết. Trước sáu ủy viên thường trực Bộ Chính trị, cơ quan quyền lực cao nhất, ông Tập kêu gọi mọi cấp độ của đảng Cộng sản Trung Quốc và chính phủ « coi việc phòng chống và kiểm soát bệnh dịch là ưu tiên hàng đầu ».

Bây giờ đã đến lúc !

Phát súng cảnh báo đầu tiên của ông Tập được bắn ra hôm 20/1 dưới dạng một chỉ thị bằng văn bản. Hôm đó, ông Chung Nam Sơn (Zhong Nanshan) - một giáo sư 83 tuổi về hưu được mời gấp đến lãnh đạo cuộc điều tra về virus corona tại ủy ban y tế quốc gia - khẳng định con virus mới có thể truyền từ người sang người.

Việc cầu viện đến nhân vật nổi danh từ cuộc chiến chống SARS, có tiếng là thẳng thắn, cho thấy Bắc Kinh đã rút ra được bài học. Ngay từ ngày 31/12/2019, Trung Quốc đã thông báo cho Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) về trường hợp đầu tiên được phát hiện hôm 12/12. Đến ngày 10/01/2020 thì phân lập được gien của virus mới.

Sự nhanh chóng này khác hẳn với những rề rà trong quá khứ : con virus corona gây ra dịch SARS mãi năm tháng sau ca đầu tiên mới được nhận ra. Và suốt ba tháng trời, chính quyền Trung Quốc giấu kín sự trầm trọng của nạn dịch.

Tuy vậy diễn tiến trong ba tuần lễ đầu tháng Giêng, vốn hết sức quan trọng, lại thấy xảy ra những sai sót như trong thời kỳ dịch SARS. Chính quyền địa phương rất chậm có biện pháp, thiếu minh bạch, các bệnh viện quá tải không nhận được sự trợ giúp từ cấp trên. Cả một hệ thống quan liêu trước hết chỉ nhăm nhe kiểm duyệt thông tin, duy trì « sự ổn định xã hội » thay vì hành động.

Đối với người Trung Quốc, cuộc khủng hoảng virus corona Vũ Hán, cũng giống như SARS trước đây, đặt ra vấn đề căn bản là lòng tin đối với chính quyền. Bị thảm họa dịch tễ năm 2003 thử thách, ê-kíp lãnh đạo trong thời kỳ chuyển tiếp (Hồ Cẩm Đào lên thay Giang Trạch Dân) sau đó đã có những tiến bộ trong lãnh vực luật pháp, xã hội công dân, truyền thông, tiếp tục nâng cao năng lực khoa học.

Cuộc khủng hoảng virus corona Vũ Hán đụng đến một nhà lãnh đạo đã tại vị suốt bảy năm qua, và để tăng cường quyền lực, đã làm hệ thống quản trị trở nên cứng nhắc, không gian dành cho phê phán và phản kháng bị thu nhỏ như miếng da lừa. Việc xử lý khủng hoảng là một thách thức chính trị lớn lao cho Tập Cận Bình.