Tập Cận Bình bỏ rơi giai cấp vô sản

(Cyrille Pluyette, thông tín viên Le Figaro tại Bắc Kinh, 08/01/2016) Chủ tịch Trung Quốc muốn thu hút những người ưu tú vào đảng Cộng sản để dễ kiểm soát hơn, và tránh cho chế độ khỏi tan rã.

Đi ngược lại ý thức hệ mác-xít, đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) muốn trở thành nơi tập trung giới tinh hoa. Bị ám ảnh trước việc Liên Xô tan rã vào đầu thập niên 90, Tập Cận Bình cho rằng chỉ có chiến lược « nâng cấp » này mới giúp cho chế độ Bắc Kinh tránh được số phận tương tự. Vừa lên nắm quyền, nhân vật số một Trung Quốc ngay từ đầu năm 2013 đã cổ vũ cho một đảng bớt cồng kềnh, thiên về chất lượng hơn là số lượng, với kỷ luật sắt. Mục tiêu nhằm mang lại cho đảng sức mạnh, sức sống, và uy tín đã bị bào mòn do nạn tham nhũng.

Cụ thể, nhà lãnh đạo Trung Quốc độc đoán nhất kể từ thời Mao Trạch Đông đến nay kêu gọi tống khứ các thành viên « không có chất lượng » của tổ chức già cỗi này, thay thế bằng các nhân tố trẻ tài năng hơn và trung thành hơn. Vài năm sau đó, chỉ thị này bắt đầu mang lại kết quả. Năm 2015, hàng ngũ ĐCSTQ, tổ chức chính trị lớn nhất thế giới, hẳn là tiếp tục mở rộng với 88,76 triệu đảng viên (chiếm 6,5% dân số). Nhưng nhịp độ phát triển đã giảm 1,1%  trong vòng một năm, so với năm 2013 tăng 1,8%, theo một công trình nghiên cứu công bố thứ Năm 5/1 vừa qua trên Nhân dân Nhật báo.

Tạ Xuân Đào (Xie Chuntao), tác giả bản nghiên cứu, hiệu trưởng trường Đảng trung ương nhấn mạnh, tình trạng chậm dần lại là kết quả của « tầm quan trọng mà đảng dành cho việc phát triển chất lượng đảng viên và kiểm tra kết nạp đảng trong những năm gần đây ». Theo ông, trong khi số lượng xin gia nhập đảng tiếp tục tăng lên, từ 21,66 triệu năm 2013 lên 22,25 triệu năm 2015, số lượng được chọn làm « cảm tình Đảng » đã giảm nhẹ so với cùng kỳ năm trước, từ 10,51 triệu còn 9,98 triệu. Chỉ những người đã vượt qua những thử thách sau một năm dự bị trong đảng mới trở thành đảng viên chính thức.

Mặc cho sự bất mãn và nỗi sợ hãi từ cuộc trường chinh chống tham nhũng quy mô do Tập Cận Bình tung ra từ khi lên ngôi cách đây hơn bốn năm, ĐCSTQ rõ ràng vẫn thu hút. Trong một đất nước mà mạng lưới quan hệ là cốt yếu để có thể thăng tiến, « đây là câu thần chú cho mọi người trẻ có tham vọng trở thành quan chức hay lãnh đạo một doanh nghiệp, cơ quan » - Jean-Pierre Cabestan, nhà Trung Quốc học của trường đại học Báp-tít Hồng Kông nhắc nhở. Nghiên cứu của Tạ Xuân Đào cho thấy « trình độ văn hóa của đảng viên tăng dần » : năm 2015 có 44,3% tốt nghiệp đại học, so với tỉ lệ hai năm trước đó là 41,6%. Và chẳng có gì quan trọng nếu sự chọn lựa này đụng chạm đến lý tưởng cộng sản. Chuyên gia Jean-Pierre Cabestan nhấn mạnh : « ĐCSTQ tiếp tục ưu tiên kết nạp giới tinh hoa, đặc biệt là sinh viên, bỏ rơi giai cấp công nhân và nông dân. Điều này gây phức tạp cho quan hệ của đảng với các giai cấp xã hội mà đảng tự cho là đại diện ».

Nhưng mục tiêu chủ yếu mang tính chính trị. Khi chọn lựa gay gắt hơn, Tập Cận Bình còn cố « làm tăng giá trị cho việc kết nạp đảng, vào thời điểm mà con đường dẫn đến thành công đã đa dạng hơn trước : bất kỳ ai làm việc trong lãnh vực tư nhân hay dịch vụ không có lý do gì để tham gia », theo nhà nghiên cứu Pháp. Ông Tập muốn duy trì kiểm soát giới tinh hoa nhằm ngăn cản họ hoạt động trong các lực lượng chính trị độc lập ngoài đảng.

Tập Cận Bình cũng tìm cách buộc các đảng viên mới tuyên thệ trung thành với mình. Việc siết lại này diễn ra với tốc độ nhanh hơn, vào lúc gần đến Đại hội Đảng lần thứ 19 sẽ diễn ra vào nửa cuối năm nay.Trong sự kiện lớn này, Tập Cận Bình sẽ tiếp tục là tổng bí thư đảng, và phần lớn ủy viên trung ương sẽ được thay đổi. « Chỉ những ai vừa đạo đức tốt vừa có năng lực nổi bật mới được thăng tiến » - người quyền lực nhất chế độ đã cảnh báo. Dù vậy, con đường còn dài đối với tổ chức đảng khổng lồ này để có thể thay đổi theo chiều sâu. Tác giả Tạ Xuân Đào nhấn mạnh đến những thách thức từ sự thiếu kinh nghiệm của các đảng viên mới, cần phải đào tạo họ.