Cơ hội cuối cùng để tống khứ Trump

(Libération19/12/2016) Các đại cử tri hôm nay chính thức bầu ra tân tổng thống. Liệu họ sẽ lắng nghe những lời kêu gọi của một bộ phận dư luận hay không ? Điều này khó thể xảy ra, nhưng cuộc tranh luận về tính đại diện của hệ thống bầu cử lại được đặt ra.

Có bao nhiêu đại cử tri sẽ rời bỏ hàng ngũ ? Chính trong hôm nay, thứ Hai 19/12, 538 đại cử tri đi bỏ phiếu tại 50 tiểu bang, để bầu tổng thống và phó tổng thống Hoa Kỳ, trong bối cảnh chính trị bất định, chiến tranh tin học với Nga và sự lo lắng cao độ trước một Donald Trump bốc đồng – người đã chối cãi việc nước ngoài can dự vào và việc thua phiếu bầu phổ thông. Bà Hillary Clinton đã thu được nhiều hơn Donald Trump 2,86 triệu phiếu. Tuy vậy cuộc bỏ phiếu của các đại cử tri hầu như chắc chắn chỉ là hình thức, cho dù những người chống đối ông Trump mơ đến một cuộc nổi dậy vào phút chót.

Đã hẳn là cử tri đoàn, điểm đặc thù Mỹ, trên lý thuyết có thể bỏ ngũ và chặn đường vào Nhà Trắng của ông Trump. Hơn nữa các đại cử tri này phải bỏ phiếu trong một bối cảnh vô cùng đặc biệt : các cơ quan tình báo Mỹ đã kết luận rằng các tin tặc Nga đã tấn công những máy chủ của Ủy ban quốc gia đảng Dân Chủ, và hộp thư của John Podesta, giám đốc chiến dịch tranh cử của bà Hillary Clinton. « Quá đủ rồi ! » - ông Barack Obama đã cảnh báo Vladimir Putin như thế hồi tháng Chín. Bà Hillary Clinton cũng tố cáo tổng thống Nga đứng sau các vụ tấn công này, với mục đích « làm cho nền dân chủ của chúng ta yếu đi ».

« Người hùng »

Từ nhiều ngày qua, Clay Pell, một trong các đại cử tri Dân Chủ, đã yêu cầu báo cáo từ các cơ quan tình báo về sự can thiệp của nước ngoài vào bầu cử Mỹ, nhưng không được đáp ứng. Trong khi chờ đợi, Donald Trump nhắc nhở rằng ông đã thắng cử với 306 đại cử tri, một con số đáng kể so với yêu cầu tối thiểu 270 đại cử tri để trở thành tổng thống.

Để chống lại tổng thống thứ 45 tương lai của Hoa Kỳ, cần phải có 37 đại cử tri Cộng Hòa không bầu cho Trump. Thế nhưng chỉ có mỗi một người là đại cử tri Christopher Suprun của bang Texas loan báo công khai là sẽ không bỏ phiếu cho ông Trump, « người không đủ năng lực để đảm nhiệm chức vụ tổng thống ». Một nhóm đại cử tri chủ yếu thuộc phe Dân Chủ cũng đã hình thành : nhóm Hamilton Electors – được đặt tên theo cha đẻ của Federalist Papers (1788), nhà lý luận đã cho rằng cử tri đoàn là biện pháp nhằm tránh bầu lên « một người không đáp ứng được yêu cầu năng lực cần thiết ».

Các cử tri đặc biệt này hiện đang chịu nhiều áp lực từ các công dân Mỹ và các ngôi sao Hollywood để « bầu theo đúng lương tâm ». Một kiến nghị trên mạng đã thu thập được gần 5 triệu chữ ký, và nhiều nhân vật nổi tiếng tuần này đã phổ biến một video kêu gọi sự tỉnh thức : « Các vị có quyền và có cơ hội để trở thành những người anh hùng Mỹ trong sử sách, vì đã thay đổi dòng chảy lịch sử ».

Các đại cử tri bị buộc phải tuân theo truyền thống, ý thức trách nhiệm ái quốc, trung thành với khuynh hướng chính trị; hay đơn giản hơn, tại một số tiểu bang, bị ràng buộc bởi một đạo luật buộc họ phải bỏ phiếu cho ứng cử viên đạt nhiều phiếu nhất tại bang mình, nếu không sẽ bị phạt.

Các cuộc thăm dò nội bộ do hãng thông tấn Associated Press và Ủy ban quốc gia đảng Cộng Hòa không cho thấy một đội quân đại cử tri nào sẵn sàng đào ngũ. Nhưng trong trường hợp không đạt đa số hôm nay, người Mỹ vẫn không phải quay lại với phòng phiếu : điều 12 Hiến pháp sửa đổi dự kiến trong trường hợp này, Hạ viện (hiện đa số là Cộng Hòa) sẽ phải chọn lựa tổng thống trong số ba ứng cử viên đạt được nhiều phiếu nhất của đại cử tri. Về phía Thượng viện, sẽ bầu lên phó tổng thống.

Kịch bản như trong bộ phim truyền hình nhiều tập Veep’s chỉ diễn ra có mỗi một lần vào năm 1836, gây sốt cho tổng thống đắc cử Martin Van Buren của đảng Dân Chủ. Khoảng hai chục đại cử tri Virginia đã từ chối bỏ phiếu cho phó tổng thống trong liên danh của ông là Richard Mentor Johnson, họ thiên về ông William Smith. Sau đó Thượng viện đã quyết cho ông Johnson lên làm phó tổng thống, đúng theo kết quả cuộc bầu cử toàn quốc. Theo Richard Berg-Andersson, giám đốc trang mạng phân tích chính trị The Green Paper, « kể từ 1948 đã có 9 đại cử tri bỏ ngũ, nhưng không gây ảnh hưởng đến kết quả bầu cử ».

Toan tính

Những xung đột lợi ích có thể xảy ra đối với Donald Trump cũng khiến các đại cử tri lo ngại. Tổng thống tân cử đã hủy bỏ cuộc họp báo đầu tiên, dự kiến vào ngày 15/12. Các luật sư của họ cũng đã dành thì giờ để hình dung ra tương lai của đế chế thương mại Trump Organisation, và các đại cử tri có thể bỏ phiếu với lương tâm ít cắn rứt hơn trước các vấn đề nhức nhối trên…

Nhưng nếu một số đại cử tri quyết định không bầu cho Donald Trump, thì cũng ít có cơ hội họ dành lá phiếu cho bà Hillary Clinton. Một số người có thể bầu cho các nhân vật Cộng Hòa ôn hòa hơn như John Kasich, Mitt Romney, hay bất kỳ ai họ cho là có năng lực.

Từ phía cánh tả cũng như cánh hữu, nhiều nhà quan sát coi xu hướng mất lòng tin này là một tiền lệ nguy hiểm cho tiến trình dân chủ. Và thế là cuộc tranh luận về Hiến pháp liên quan đến hiệu quả của chế độ đại cử tri lại dấy lên. Đây là lần thứ hai trong vòng 16 năm, nước Mỹ bầu lên một tổng thống đã thua trong cuộc bầu cử phổ thông.

Lần đầu tiên là năm 2000, khi ứng cử viên Dân Chủ Al Gore phải thua George W.Bush trong khi ông đạt được nhiều phiếu phổ thông hơn. Bốn năm sau, Al Gore nói đùa trong đại hội đảng Dân Chủ : « Các bạn đều biết câu tục ngữ về bầu cử : bạn thắng một số bang, thua ở một số bang, và lại có yếu tổ thứ ba nho nhỏ, mơ hồ ». Vào thời kỳ ấy, yếu tố thứ ba nho nhỏ mang tên Florida. Cuộc kiểm phiếu lại đầy hồi hộp diễn ra mất hơn một tháng.