Bất đồng về Nhà nước Hồi giáo, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Chuck Hagel từ chức

Bộ truởng Quốc phòng Chuck Hagel loan báo từ chức với sự có mặt của Tổng thống Mỹ Obama, 24/11/2014.

(Le Monde và AFP, 24/11/2014) Irak đã đưa họ xích lại gần nhau, và cũng chính Irak đã khiến họ chia tay nhau. Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Chuck Hagel, 68 tuổi, sáng 24/11/2014 đã đưa đơn từ chức cho Tổng thống Barack Obama. Theo tờ New York Times, tờ báo đầu tiên loan tin này, thì đó là theo yêu cầu của ông Obama. Những bất đồng về chiến lược của Mỹ trong cuộc chiến chống lại tổ chức Nhà nước Hồi giáo (EI theo tiếng Pháp, IS theo tiếng Anh), có thể là nguyên nhân sự ra đi của ông Hagel.

Là cựu binh Việt Nam, thượng nghị sĩ Cộng hòa của tiểu bang Nebraska từ 1996 đến 2008, ông Chuck Hagel tách biệt với đảng của mình trong vấn đề đưa quân vào Irak hồi năm 2003. Quan điểm này đã khiến ông gần gũi hơn với một thượng nghị sĩ trẻ tuổi của tiểu bang Illinois có tương lai đầy hứa hẹn : Barack Obama.

Chật vật trong cuộc phê duyệt năm 2012

Do không có kinh nghiệm trong lãnh vực quân sự, Obama khi đã bước vào Nhà Trắng năm 2008, ban đầu phải dựa vào Bộ trưởng Quốc phòng cuối cùng trong nhiệm kỳ ông George Bush là Robert Gates. Ông tiếp tục để ông Gates giữ chức vụ này, rồi sau đó đến Leon Panetta. Sau khi tái đắc cử năm 2012, Barack Obama quay sang ông Hagel.

Từng là trụ cột của Ủy ban Đối ngoại Thượng viện đầy quyền lực, lẽ ra việc các đồng nghiệp Cộng hòa tại đây phê duyệt chức Bộ trưởng Quốc phòng cho ông Chuck Hagel chỉ là thủ tục. Thế nhưng chuyện đã xảy ra thì ngược lại. Sau buổi điều trần căng thẳng, nhất là do lời tuyên bố trước đó của ông về ảnh hưởng « lobby Do Thái » trong chính sách đối ngoại của Mỹ, ông Hagel chỉ đạt được số phiếu suýt soát là 58/100.

Tại Lầu Năm Góc, Chuck Hagel phải lo liệu việc giảm ngân sách quốc phòng và chuẩn bị rút quân Mỹ khỏi Afghanistan, được ấn định vào cuối năm 2014. Lịch trình này đã bị đảo lộn bởi sự trỗi dậy của tổ chức Nhà nước Hồi giáo từ mùa xuân và mùa hè 2014, khiến Tổng thống Obama hôm 7/8 đành phải loan báo tái lập các hoạt động quân sự tại bắc Irak.

Barack Obama và Chuck Hagel, sau tuyên bố từ chức, 24/11/2014.

Mờ nhạt trong hồ sơ Irak

Việc mở lại hồ sơ Irak làm cho vai trò của Bộ trưởng Quốc phòng bị chìm hẳn trong các cuộc họp báo ở Lầu Năm Góc do Tổng tham mưu trưởng Martin Dempsey tổ chức. Bên cạnh đó, một cựu tướng thủy quân lục chiến là John Allen được bổ nhiệm làm đặc sứ của Tổng thống, phụ trách việc lãnh đạo liên minh quốc tế chống tổ chức Nhà nước Hồi giáo.

Sự mờ nhạt của ông Chuck Hagel, nếu ông thuận theo các ý kiến của Nhà Trắng cho thấy những hạn chế của ông, và nhất là theo giả thiết của New York Times, thì có thể do những bất đồng căn bản về quan điểm. Nếu sự chia tay này cũng như trường hợp của Robert Gates và Leon Panetta – mà trong những hồi ký đã tỏ ra không mấy dễ chịu với ông Obama – thì lại mang đến một cái nhìn mới về việc tập trung hóa thực hiện các quyết định do Tổng thống đưa ra trong nhiệm kỳ.

Không nằm trong vòng thân tín

« Chúng tôi cho rằng trong hai năm cuối của Tổng thống tại Nhà Trắng, một Bộ trưởng Quốc phòng khác có thể sẽ phù hợp hơn để đáp ứng những thử thách » đang đặt ra. Josh Earnest, phát ngôn viên Nhà Trắng nhấn mạnh như trên, nêu ra cuộc chiến chống Nhà nước Hồi giáo, tình hình miền đông Ukraina hay virus Ebola.

Ít được cảm tình hơn so với người tiền nhiệm Leon Panetta, đôi khi lúng túng trong các cuộc họp báo khiến người ta có ấn tượng là ông bị áp đặt, Chuck Hagel có vẻ gặp khó khăn trong việc chiếm được một chỗ trong vòng những người thân tín của Tổng thống Mỹ.

« Tôi biết rằng ông ấy rất thất vọng. Chúng ta không có chiến lược để chống lại EI » - thượng nghị sĩ Cộng hòa John McCain, người chỉ trích chính sách đối ngoại của ông Obama, và cũng là cựu binh Việt Nam – bình luận. « Ông Hagel chưa bao giờ lọt được vào vòng thân tín khép kín của Nhà Trắng, nơi quyết định tất cả ».

Bà Michèle Flournoy sẽ là nữ Bộ trưởng Quốc phòng đầu tiên của Hoa Kỳ?

Nữ Bộ trưởng Quốc phòng đầu tiên sẽ lên thay Chuck Hagel ?

Cùng xuất hiện khi ông Chuck Hagel tuyên bố từ chức, Tổng thống Obama đã ca ngợi « một Bộ trưởng Quốc phòng gương mẫu » và là « một người bạn ». Về phía ông Hagel cho biết « hết sức tự hào » với những gì đã làm được trong nhiệm kỳ.

Một người kế nhiệm sẽ được nhanh chóng đưa lên thay, và ông Chuck Hagel – thành viên Cộng hòa duy nhất trong chính phủ Obama - vẫn nắm quyền cho đến khi có người thay thế.

Bà Michèle Flournoy, 53 tuổi, cựu nhân vật số ba trong Lầu Năm Góc, là khuôn mặt triển vọng nhất. Bà có thể trở thành người phụ nữ đầu tiên trong lịch sử giữ chức Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ.

Rất được giới quân nhân tôn trọng, người phụ nữ phe Dân chủ tốt nghiệp trường đại học Havard hiểu biết tường tận những ngóc ngách của Lầu Năm Góc. Bà Flournoy từng làm việc tại đây vào thời Tổng thống Bill Clinton (1993-2001), phụ trách về chiến lược.

Những cái tên khác như Jack Reed, thượng nghị sĩ Dân chủ ở Rhode Island và là cựu thành viên một đơn vị nhảy dù tinh nhuệ ; hoặc Ashton Carter, cựu Thứ trưởng Quốc phòng, cũng được nêu ra.

Các quân nhân Anh huấn luyện cho các chiến binh Kurdistan tại Irak chống lại EI.

Nhà nước Hồi giáo vội « ca khúc khải hoàn »

Chủ tịch Hạ viện Hoa Kỳ, dân biểu Cộng hòa  John Boehner nhận định việc thay thế người đứng đầu Lầu Năm Góc cần phải đi kèm với sự cân nhắc thấu đáo hơn về chiến lược của Mỹ trước tổ chức Nhà nước Hồi giáo (EI). Ông nói : « Chúng ta không thể chiến thắng một kẻ thù mà không có sự phối hợp nỗ lực và suy tính, với sự ủng hộ của đông đảo nhân dân Mỹ. Cho đến lúc này, chính quyền vẫn chưa thành công ».

Trên Twitter, phe thánh chiến chào mừng việc từ chức của ông Chuck Hagel, nói rằng đây là chiến thắng của EI. Một quân thánh chiến viết : « Các vị có biết được tổ chức nào khác có thể buộc được chính quyền Mỹ sa thải Bộ trưởng Quốc phòng của họ hay không ? »

AFP nhắc lại, ông Chuck Hagel từng chiến đấu ở Việt Nam, hai lần bị thương và cũng hai lần được tặng thưởng huy chương Purple Heart. Ông và người em trai Tom Hagel được cho là cặp anh em ruột duy nhất cùng phục vụ trong cùng đơn vị, nhiều lần cứu sống nhau. Khi ông Ronald Reagan lên làm Tổng thống vào đầu thập niên 80, ông Hagel trở thành Thứ trưởng Bộ Cựu chiến binh ; và không ngần ngại từ chức để phản đối việc cắt giảm trợ cấp cho các cựu quân nhân. Sau đó ông nhảy vào kinh doanh, thành lập một công ty điện thoại di động và trở thành triệu phú.

Mới đây vào đầu tháng, ông Chuck Hagel đã hoãn lại chuyến đi thăm Việt Nam và Miến Điện, dự kiến vào trung tuần tháng 11.