mardi 4 septembre 2018

Nguyễn Thông - Chuyện độc quyền thông tin (2)



Radio hiệu Orionton của Hungary thời xưa.

Với dân chúng miền Bắc, suốt bao nhiêu năm, nguồn thông tin duy nhất là đài phát thanh của nhà nước (Đài tiếng nói Việt Nam) bởi báo chủ yếu chỉ dành cho cán bộ, cơ quan nhà nước. 

Báo Nhân Dân, báo Quân Đội, báo của đảng bộ các địa phương được phát đến từng cơ quan, từng cán bộ to, họ không phải bỏ tiền mua bởi tiền chi phí cũng lấy từ ngân sách. Dân chỉ có quyền đóng tiền mua báo cho cán bộ chứ không có quyền đọc. Muốn đọc phải bỏ tiền túi ra mua. Mà cũng may cho đám dân đen, đọc lắm thứ báo chí ấy vào lại không mụ mị cả người, biết bao giờ mới tỉnh.

Vậy thì chỉ còn cách nghe đài. Không nghe đài thì mù tịt, mà nghe đài lại chỉ biết thông tin một chiều, kiểu "ta thắng địch thua", xuân đã đến rồi hối hả tương lai, đời vui đó tiếng ca đoàn kết, đường ra trận mùa này đẹp lắm… Nghe mãi phát chán, lòng tin cạn dần. 

Hồi bé tôi có nghe chuyện cụ Thấn ở làng tôi, cụ thái mấy thúng khoai lang để sáng mai phơi vì buổi tối nghe đài dự báo thời tiết rằng sáng hôm sau sẽ nắng to, nhưng hóa ra mưa rào, mưa suốt ngày, khoai đã thái không phơi được bị ủng, thối. Cụ ra giữa sân chửi cái đài ngày nào cũng bắt cụ nghe những tin một chiều, cả cái bản tin thời tiết cũng sai, cụ mắng “cha bố mày nhé, từ nay ông không thèm nghe, thèm tin mày nữa, ông chỉ còn tin mỗi cái tút tút của mày thôi” (tút tút là tín hiệu báo giờ lúc 6 giờ sáng, 12 giờ trưa, 6 giờ tối, khi báo giờ thì phát ra 5 âm tút, 1 âm tít kéo dài).

Nhưng không tin đài, không tin vào thông tin nhà nước dạng như vậy chỉ là những kết quả nhẹ. Thực tế thì nghiêm trọng hơn nhiều. 

Dân chúng nghe đài, mỗi ngày nhà nước phát ba buổi: đầu sáng, giữa trưa, chiều muộn và tối. Ngoài nghe tin thời sự “ta thắng địch thua” như đã kể ở trên, thì được nghe ca nhạc, hát chèo, nghe các chương trình đọc truyện đêm khuya, kể chuyện cảnh giác, buổi trưa thường có dạy hát kiểu “rế móc đơn, si móc kép, dấu nặng đen, gạch nhịp”… 

Nhu cầu thông tin của dân chúng thời ấy nói chung cũng đơn giản, chả cần biết nhiều làm gì cho mệt đầu. Hôm nào có sự gì đặc biệt thì tập trung ở sân ủy ban hoặc sân kho hợp tác xã để nghe đọc báo, nghe cán bộ huyện về phổ biến nội dung này nọ. Cũng chủ yếu là đám thanh niên tới nghe, còn trẻ con thì đến vui đùa bởi thường đốt đèn măng xông sáng lắm, chứ nông dân lớn tuổi như thày bu tôi chả mấy khi dự do buổi tối vẫn đầy việc, xay thóc giã gạo, nấu cám lợn, vò lúa, rửa khoai… 

Tôi lại nhớ tối 3.9.1969 ông Quảng chủ nhiệm Hợp tác xã HTX (nông nghiệp) (là bố của ông Thiếu chủ tịch xã Thụy Hương quê tôi bây giờ) nhắc các đội trưởng sản xuất tập trung hết cả dân chúng tới sân hợp tác nghe cấp trên phổ biến thời sự đặc biệt. Nhà tôi ngay sát sân kho nên tôi cũng ra hóng. Ông cán bộ huyện thông báo rằng Bác Hồ đang bị ốm nặng, bà con nên bình tĩnh, Bác đang chữa ở bệnh viện Việt Xô có nhiều bác sĩ Liên Xô tài giỏi sang chữa, thế nào cũng khỏi. Ông còn nhắc đi nhắc lại Bác chỉ ốm thôi, trung ương đã khẳng định như vậy. 

Ai dè, sáng hôm sau, ngày 4.9, mới sáng sớm cái loa kim trên tường đã đọc bản tin đặc biệt thông báo vị lãnh tụ kính yêu từ trần lúc 9 giờ 47 phút ngày 3.9. Nhiều người khóc rưng rức. Hóa ra ông cán bộ huyện kia cũng không biết cụ đã mất, hay là ông ấy nói dối mình. Về sau thì lại tá hỏa, có tin xì xào rằng cụ mất từ hôm 2.9 kia, ngay ngày Quốc khánh. Vậy ông cán bộ huyện cũng bị lừa chứ không phải chỉ đám dân cổ cày vai bừa. Sự thực ấy phải mấy chục năm sau chính quyền mới thừa nhận. Họ thông tin, họ nói dối như thật, nhưng dám dối cả ngày mất của cụ Hồ thì không thể nào hiểu nổi.

Hồi đó, đi đâu cũng thấy người ta kẻ lên tường những câu khẩu hiệu nhắc nhở dân chúng rèn luyện lập trường cách mạng, cảnh giác trước âm mưu của kẻ thù, bọn đế quốc Mỹ và bè lũ tay sai. Tôi nhớ trên bức tường chính nhà HTX mua bán, anh Hạ (anh họ tôi, bị gù lưng nhưng rất khéo tay, viết chữ rất đẹp, vẽ giỏi) đã nắn nót câu khẩu hiệu thơ rõ to: “Nghe đài đọc báo của ta/Đừng nghe đài địch bàn ra tán vào/Tin đài tin báo của ta/Đừng nghe tin địch ba hoa nói càn”. Tôi đứng xem anh kẻ chữ, hỏi anh thôn Trà Phương mình có ai nghe đài địch đâu, làm gì nhà nào có đài mà nghe, anh Hạ cười bảo thì cứ viết thế. 

Thực ra cũng vài người sắm được đài (radio hồi ấy gọi là đài), là mấy vị đi thoát ly làm ăn ngoài Phòng (Hải Phòng) hoặc cán bộ xã. Ông Ngân cán bộ Ban Tổ chức chính quyền thành phố có hẳn cái đài Orionton của Hungary to bằng nửa vỏ thùng bia 333 bây giờ, còn ông Tế anh họ tôi làm Phó chủ nhiệm HTX có cái đài Xianmao Trung Quốc, mấy nhà xóm trong làm ăn khá giả về sau cũng sắm được đài. Chủ yếu cho nó oách chứ có nghe mấy. 

Thấy bảo ở trên huyện có những ông đi làm đeo hẳn chiếc Orionton nặng xệch cả người. Nhiều khi sắm được đài nhưng không có pin nên chỉ làm cảnh. Pin là thứ hàng phân phối cho cán bộ, còn dân chúng muốn mua pin để lắp đèn pin chiếu sáng phải mua ngoài chợ đen, giá tới 3 đồng/cặp (giá phân phối chỉ có 5 hào/cục). Hồi ấy rặt pin đại loại nhãn hiệu Con thỏ của nhà máy pin Văn Điển, vỏ giấy, rất mau hết pin; pin của Trung Quốc hiếm lắm, vỏ kim loại, xài rất bền, chỉ cán bộ to mới mua được. 

Công nhận thời ấy hàng Trung Quốc cực kỳ tốt, bền, đẹp. Chẳng hạn xe đạp Phượng Hoàng hoặc Vĩnh Cửu, bút máy Kim Tinh, bát và chậu tráng men, vải kaki Tô Châu. Tôi hồi sinh viên có cái bát sắt tráng men Thượng Hải dùng suốt mấy năm mà chả sứt mẻ gì, có lần sẩy tay rơi từ tầng ba nhà C2 ký túc xá Mễ Trì xuống đất, vội chạy xuống nhặt lên thấy vẫn y nguyên, khiếp thật. Còn cái quần bộ đội vải kaki Tô Châu ông anh tôi đi bộ đội, lúc vào Nam năm 1970 để lại cho thằng em, tôi mặc mãi tới cuối năm 1973 mới rách, màu chưa phai.

Đài địch mà nhà nước cấm nghe là đài BBC, đài Gươm thiêng ái quốc, đài Tiếng nói Hoa Kỳ. Ông nào nghe đài địch mà bị phát hiện thì kể như toi đời. Cán bộ bảo rằng chỉ có quân phản động mới nghe đài địch. Sợ nhà nước bắt nhưng nhiều ông nghiện đài địch quá chịu không nổi, tới giờ đài BBC tiếng Việt phát phải chui vào chăn nghe, chỉ dám mở lí nhí, nhờ con cháu trông chừng nếu có ai tới thì dặng hắng vài tiếng làm hiệu. 

Chính quyền cấm gắt gao lắm bởi mấy đài đó thường phát tin tức về đánh nhau ở miền Nam, bộ đội bị chết bị thương ra sao, chiến trường khốc liệt thế nào. Đài Gươm thiêng ái quốc tối nào cũng phát chương trình “Sinh Bắc tử Nam” liệt kê tên tuổi, quê quán bộ đội miền Bắc bị chết trận, chết ngày nào, trận nào, chôn ở đâu… Dân chúng mà nghe mấy đài ấy dễ mất tinh thần, mất lập trường cách mạng, rồi lấy ai vào Nam chiến đấu. Phải cấm tiệt.

(còn tiếp)

NGUYỄN THÔNG 04.09.2018

Aucun commentaire:

Enregistrer un commentaire

Remarque : Seul un membre de ce blog est autorisé à enregistrer un commentaire.